TARİH III DERS NOTLARI

                          1.KONU

             TÜRKLERİN ANA YURDU

            Arkeolojik kazılar sonunda ortaya çıkan bulgular, Türk tarihinin günümüzden 4000 yıl öncesine uzandığını göstermektedir.

            Son yapılan araştırmalar Türklerin ilk ana yurdunu Altay-Sayan dağlarının kuzey batısı, Tanrı dağlarının kuzeyi, Hazar Denizi’nin doğusu, Sibirya steplerinin güneyi olarak belirlenmiştir.

            Orta Asya, karasal bir iklime sahiptir. Türklerin yaşadıkları bu coğrafya, onların göçebe bir hayat tarzını benimsemelerine ve mücadeleci bir karaktere sahip olmalarına neden olmuştur.

ANAYURTTA KURULAN İLK UYGARLIKLAR

1-Anav kültürü
( M.Ö. 4500-M.Ö. 1000)
Anav kültürü, bugünkü Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anav bölgesinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır.Yapılan araştırmalara göre Anav kültürü insanları yerleşik hayata geçmişlerdi, dokumacılığı biliyorlardı, topraktan ve bakırdan eşyalar yapabiliyorlardı.
2-Afanasyevo kültürü (M.Ö.3000-M.Ö. 1700)
Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişen bir kültürdür. Afanasyevo toplumu, avcı ve savaşçı bir toplumdu. Bu kültür Orta Asya uygarlığının temelini oluşturmuştur.
3-Andronova kültürü ( M.Ö.1700- M.Ö. 1200)
Altay-Tanrı dağları, Güney Sibirya ve Hazar Denizi’nin doğusuna kadar olan bölgede oluşmuş bir kültürdür. Afanasyevo kültürünün gelişmiş bir halidir. Bu dönemde ilk defa tunçtan ve altından eşya yapılmıştır. Bu kültürde insanlar atı binek ve yük hayvanı olarak kullanmışlardır.
4-Karasuk kültürü ( M.Ö. 1200-M.Ö.700)
Bu kültür adını, Yenisey ırmağının kollarından biri olan Karasuk nehrinden almıştır. Demir ilk olarak bu kültürde kullanılmıştır. Bu kültürde toplum keçeden çadır yapmayı öğrenmiş ve üzeri çadırla örtülü, dört tekerlekli arabalar kullanmışlardır.
5-Tagar kültürü ( M.Ö. 700-M.Ö 100)
Abakan bölgesinde görülen kültürdür. Tagar kültürüne ait çok sayıda kalıntı bulunmuştur.

HUNLARDAN ÖNCEKİ TÜRKLERİN YAŞAYIŞI
   Çin kaynaklarında Orta Asya’nın Hunlardan önceki sahiplerinden Hiung-nu diye bahsedilmektedir.
   Bozkır iklimi Türklerin karakterini etkilemiştir. Zor koşulların getirdiği kendine güven, güçlü bir irade, dayanıklılık ve kanaatkarlık Türk milletinin başlıca özellikleri olmuştur. 
Bozkırlar tarımdan çok hayvancılığa elverişlidir. Atın ehlileştirilmesi Türklerin hayatını kolaylaştırmıştır. Ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayanmaktadır. Türkler sürülerine ot ve su bulabilmek için konar göçer bir hayat yaşamışlardır.
   Evcilleşen hayvanların beslenmesi için bazı bitkileri ekmek zorunda kalınca tarıma önem vermişlerdir. Türkler tarımla uğraşmaya başladıktan sonra toprağa büyük önem vermişlerdir. Türkçe’de bilinen ilk tarım sözcüğü saban bu dönemde ortaya çıkmıştır. Türkler hayvanlarına yem olarak yonca, kendi beslenmeleri için de mısır yetiştirmişlerdir.
   Çin kaynaklarında Orta Asya’nın Hunlardan önceki sahiplerinden Hiung-nu diye bahsedilmektedir.
   Bozkır iklimi Türklerin karakterini etkilemiştir. Zor koşulların getirdiği kendine güven, güçlü bir irade, dayanıklılık ve kanaatkarlık Türk milletinin başlıca özellikleri olmuştur. 
Bozkırlar tarımdan çok hayvancılığa elverişlidir. Atın ehlileştirilmesi Türklerin hayatını kolaylaştırmıştır. Ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayanmaktadır. Türkler sürülerine ot ve su bulabilmek için konar göçer bir hayat yaşamışlardır.
   Evcilleşen hayvanların beslenmesi için bazı bitkileri ekmek zorunda kalınca tarıma önem vermişlerdir. Türkler tarımla uğraşmaya başladıktan sonra toprağa büyük önem vermişlerdir. Türkçe’de bilinen ilk tarım sözcüğü saban bu dönemde ortaya çıkmıştır. Türkler hayvanlarına yem olarak yonca, kendi beslenmeleri için de mısır yetiştirmişlerdir.
   ORTA ASYA TÜRK GÖÇLERİ   
Orta Asya’daki Türk göçlerinin yoğun olarak M.Ö. 1700’lerde başladığı kabul edilmektedir.
   Yüzyıllarca devam eden Türk göçlerinin sebepleri şunlardır:

1-Orta Asya’da iklim değişiklikleri ( Soğuk hava)

            2-Nüfusun hızla artması sebebiyle geçim kaynaklarının yetersiz kalması

            3-Dış baskılar (Çin, Kitan baskıları)

            4-Özellikle Çin, Moğol saldırıları sonucu esaret altına girmektense yurtlarını terkedip bağımsız yaşama arzusu

            5-Yeni ülkeler fethetme arzusu

            6-Türk boyları arasındaki mücadeleler
            7-Hayvan hastalıkları

MİLLATTAN ÖNCEKİ TÜRK GÖÇLERİ

            Milattan önce Türkler Çin’in kuzeybatısındaki Kansu ve Ordos bölgelerine doğru göç etmeye başladılar. Bir kısım Türk boyları da İran üzerinden geçerek Mezopotamya ve Anadolu’ya yerleştiler. Yakut ve Çuvaş Türkleri de Sibirya’ya doğru göç ettiler.

  

MİLATTAN SONRAKİ TÜRK GÖÇLERİ

            Bu dönemdeki göçler daha çok güney ve batı yönlerine olmuştur. Güneye göç edenler Çin içlerine yerleşerek çeşitli Türk devletleri kurdular. Batıya yapılan göçler 9. yüzyıl sonlarına kadar devam etti. Orta Macaristan’a kadar ilerleyen topluluklardan Hunlar, Avarlar, Bulgarlar ve Macarlar Avrupa’da devletler kurdular. Batıla göç eden türklerden bir kısmı ise Afganistan ve Kuzey Hindistan’a yerleşerek Akhunlar (Eftalitler) Devleti’ni kurdular.

 

GÖÇLERDEN SONRA ANA YURT

            Anayurtta kalan Türkler Orhun-Selenga ırmakları ve Baykal Gölü çevresinde yaşamaya devam ettiler. Bu Türkler, Orta Asya’da Asya Hun Devleti’ni, Göktürk Devleti’ni, Kutluk Devleti’ni (II.Göktürk Devleti) ve Uygur Devleti’ni kurdular.

 

ORTA ASYA TÜRK GÖÇLERİNİN GENEL SONUÇLARI

            1-Göç eden Türkler Asya ve Avrupa’nın siyasal ve kültürel yapısının değişmesine sebep oldular.

            2-Göç ettikleri yerlerdeki yerli kavimlerin başka yerlere göç etmelerine sebep oldular.

            3-Batıya göç eden Hunlar, Kavimler Göçü’nün gerçekleşmesine ve Roma İmparatorluğu’nun zayıflayıp parçalanmasına yol açtılar.

            4-Göçlere katılan bazı boylar Hazar ve Sabar devletlerini kurarak Kafkasya’da üç yüz yıldan fazla hakimiyet sürdüler.

            5-Horosan topraklarında Büyük Selçuklu Devleti’ni kuran Oğuzlar Yakın Doğu’ya egemen oldular. Anadolu Selçuklu Devleti’ni, Anadolu Türk beyliklerini ve Osmanlı Devleti’ni kuran Oğuzlardır.

            İSKİTLER ( SAKALAR)

            Asya kavimlerinden olan İskitlerin M.Ö. 7. yüzyılda Tanrı dağları ile Fergana bölgesinde yaşadıkları tahmin edilmektedir.

            Yunan kaynaklarında İskit, İran kaynaklarında Saka olarak geçerler.

            Atlı göçebe bir topluluk olan İskitler, üstü çadırlarla örtülü arabalar kullanıyordu. Göktanrı inancına sahiptiler. Eşyalarında hayvan üslubunu ustalıkla kullanmışlardır.

 

2. KONU

İLK TÜRK DEVLETLERİ

HUNLAR (BÜYÜK HUN DEVLETİ)

Tarihte bilinen ilk Türk devleti Hunlardır (Asya Hunları).

Hun Türkçe’de halk, insan anlamına gelir.

Hunlarla ilgili ilk yazılı belge M.Ö. 318’de Çinlilerle yapılan bir antlaşmadır.

Hun Türklerinin ana yurdu Orhun- Selenga ırmakları arasındaki Ötüken şehridir. Ötüken kutsal başkent olarak bilinir.

Çinliler Hun saldırılarına karşı koymak için Çin Seddi’ni yapmışlardır.

*Hunların bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman’ın en büyük başarısı Orta Asya’daki Türk boşlarını bir bayrak altanda toplamasıdır.

Teoman’ın oğlu Mete, babasını öldürerek tahta çıkmıştır. Mete bu gün de dünyada kullanılan onluk askeri sistemi bulmuştur.

Mete han Çin’i işgal etmiş ancak Türklerin Çin’e yerleşmesine izin vermemiştir. Bunun sebebi Çin medeniyetinin Türkleri yok etmesini engellemektir.

Hun hükümdarlarından Ki-ok’un en büyük hatası Çinli bir prensesle evlenmesidir. Çünkü bu prensesler:

1-Türk akınlarını önceden Çin’e haber verdiler

2-Yanlarında getirdikleri hizmetçilerine casusluk yaptırdılar

3-Türk beylerinin arasını açtılar

4-Türkleri lükse ve sefahata alıştırdılar.

 Sonuçta Hun hükümdarı Hohan-yeh Çin’in hakimiyetine girmek istedi. Ancak kardeşi Çi-çi buna karşı çıktı. Böylece Hun Devleti doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

Batıyı yöneten Çi-çi’nin iki hatası vardı:

1-Kendine bağlı boylara çok sert davrandı. Bu da Türklerle Çinlilerin işbirliği yapmasına sebep oldu.

2-Şehirlerin etrafını surlarla çevreleyerek Türk savunma sistemine ters düşen bir uygulama yaptı.

Bu sebeplerle M.Ö. 38’de Batı Hunları yıkıldı.

Doğu Hunları kuzey ve güney olarak ikiye ayrıldı. Bu iki topluluk da Çin hakimiyetine girmiştir.

 KAVİMLER GÖÇÜ

Orta Asya’daki hakimiyetlerini kaybeden Hunlar Balamir başkanlığında İtil (Volga) ırmağının kıyısına kadar geldiler. Bunları gören Barbar kavimler (Barbar: Romalı olmayan) Roma’ya doğru yöneldiler. Bu kavimlerin Türklerden korkarak Batıya doğru göçlerine Kavimler Göçü adı verilir.

 KAVİMLER GÖÇÜ’NÜN SONUÇLARI

1-Bu olay ilk çağın sonu, orta çağın başlangıcı kabul edildi.

2-Roma İmparatorluğu 395’te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

3-Barbar kavimler Avrupa’da İngiltere, Fransa, İspanya gibi devletler kurdular.

4-Avrupalı krallar güçlerini kaybettiler ve feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıktı.

5-Avrupa’da kalan Türkler Avrupa Hun Devleti, Avarlar, Bulgaristan ve Macaristan’ı kurdular.

 

AVRUPA HUN DEVLETİ

4. yüzyıl sonlarında Macaristan’da Balamir’in torunu Uldız tarafından kuruldu.

Uldız, Bizans’ı devamlı baskı altında tuttu. Cermen kavimleriyle işbirliği yaparak Batı Roma’ya saldırdı.

Uldız, “Güneşin battığı yere kadar her yeri zabt edebilirim” sözü ile ünlüdür.

Uldız’dan sonra yerine geçen Rua, devleti kardeşleri Muncuk, Oktar ve Aybars ile birlikte yönetti.

Rua’dan sonra yerine Muncuk’un oğlu Attila çıktı.

 

ATTİLA DÖNEMİ

Attila, amcası Rua’nın yerine tahta çıktı. Devleti kardeşi Bleda ile yönetti.

 ATTİLLA’NIN SEFERLERİ

 BİZANS SEFERİ

Tarihi: 434

Tarafları: Avrupa HunlarıX Bizans

Sebep: Attila Bizans’a sığınan Hun kaçaklarını yakalamak istiyordu.

Sonuç: Margos Antlaşması ile savaş sona erdi.

 MARGOS ANTLAŞMASI

Tarih:

Taraflar:

Maddesi:

 I.BALKAN SEFERİ

Tarih: 441

Taraflar: Avrupa Hunları X Bizans

Sebep: Bizans, Margos Antlaşması şartlarına uymamıştı.

Sonuç: Bizans, Hunlara verdiği vergiyi artırdı.

Önemi: Avrupa Hunlarına Balkanların yolu açıldı.

II.BALKAN SEFERİ

Tarih:447

Taraflar:Avrupa Hunları X Bizans

Sebep: Bizans vergisini vermiyordu.

Sonuç: Anatolyos Antlaşması ile savaş sona erdi.

 

ANATOLYOS ANTLAŞMASI

Tarih:

Taraflar:

Maddesi:

 

BATI ROMA (GALYA) SEFERİ

Tarih: 451

Taraflar: Avrupa Hunları X Romalılar

Sebep: Roma imparatorunun kız kardeşi Honoria Attila ile evlenmek istemişti. Attila da çeyiz olarak Roma’nın yarısını istedi. Çeyiz verilmeyince Attila sefere çıktı.

Sonuç: İki ordu da ağır kayıplar vererek geri çekildi.

İTALYA SEFERİ

Tarih: 452

Taraflar: Avrupa Hunları X Romalılar

Sebep: Attila’nın Roma’ya son darbeyi vurmak istemesi

Sonuç: Papa I.Leo Attila’ya Roma şehrinde veba salgını olduğunu söyleyince Attila geri çekildi.

 

AKHUNLAR

Afganistan’da kurulmuştur.

Akhunlar, İpek Yolu’nu ellerinde bulunduruyorlardı. Göktürkler Sasanilerle birleşerek Akhunları yıktılar ve topraklarını aralarında paylaştılar.

 GÖKTÜRKLER

*Tarihte Türk adı ile kurulan ilk Türk devletidir.

*Büyük Hun Devleti’nden sonra Orta Asya’da kurulan 2. büyük Türk devletidir.

*Orta Asya’daki en geniş topraklara sahip olan Türk devletidir.

 Bumin  Kağan tarafından 552’de Ötüken’de kuruldu. Demircilikle uğraşıyorlardı ve Avarlara silah satıyorlardı.

Göktürklerden İstemi Yabgu, (Yabgu: Batıyı yöneten Türk hakanı) bütün hayatını ipek yolunu ele geçirmek için geçirmiştir. İstemi Yabgu önce Sasanilerle birleşerek Akhunları yıktı. Daha sonra Bizans ile anlaşarak Sasanilerin elindeki İpek Yolu’nu ele geçirdi. İstemi Yabgu 568’de ilk kez Orta Asya’dan Bizans’a bir elçi gönderdi.

Göktürk hakanı Ta-po Kağan, Budizm’i kabul etti. Kardeşi İşbara bu kararına karşı çıktı. Bunun üzerine Göktürkler doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

Doğu Göktürkler 630’da Çin’in hakimiyetine girdiler. Aynı yıl Batı Göktürkler de Çin’in hakimiyetini kabul ettiler.

II.GÖKTÜRK DEVLETİ (KUTLUK DEVLETİ)

682 yılında Kutluk bilge Kağan tarafından Ötüken’de kuruldu. Kutluk Kağan’ın diğer ismi İlteriş Kağan’dır. İlteriş, devleti derleyen ve toparlayan demektir.

İlteriş Kağan 47 kez Çin Seddi’ni aştı. Bunun sebebi:

1-Çin’de yaşayan esir Türkleri kurtarıp nüfusunu çoğaltmak

2-Çin’den ganimet elde etmek

 Göktürk Kitabeleri II. Göktürk Devleti’nin kağanı, Bilge Kağan, kardeşi Kültigin Kağan ve baş danışman (aygucı) Tonyukuk adına dikilmiştir.

Bu kitabeler Türk edebiyatının ilk yazılı örnekleridir.

 UYGURLAR

745 yılında Kutluk Bilge Kül Kadir Han tarafından Ordubalık (Karabalgasun) şehrinde kuruldu.

Çinliler Göktürklere yaptıklarını Uygurlara yapmadılar. Uygurlara farklı bir taktik denediler. Bu da Budizm’in Uygurlar arasında yayılmasıydı. Budizm et yemeyi ve canlı öldürmeyi yasaklıyordu. Böylece Türkler et yemediler ve savaşçı özelliklerini kaybettiler. Ayrıca Budizm sebebiyle mabetler yapmaya başladılar ve yerleşik hayata geçtiler.

Uygurların Türk tarihindeki önemi ilk kez yerleşik hayata geçen Türk devleti olmalarıdır.

Uygurlardan Baga Tarkan ilk kez Türk tarihinde yazılı kanunları çıkarmıştır.

Uygurlar ikiye ayrıldılar:

1-Kansu Uygurları

2-Doğu Türkistan Uygurları (Turfan Uygurları)

 UYGURLARIN TARİHTEKİ ÖNEMİ

1-İlk kez Göktanrı dinini bırakarak Budizm’e geçen Türk topluluğudur.

2-İlk kez yerleşik hayata geçen Türk topluluğudur.

3-Uygurlar okuma yazma bilmeyen Moğolların devlet memuru oldular ve Moğolların Türkleşmesinde büyük rol oynadılar. Moğolların resmi dili Uygurca oldu.



3. KONU

DİĞER TÜRK DEVLETLERİ

KIRGIZLAR

            840’da Uygurları yıkarak Ötüken’de kuruldular.

            Kırgızları Moğollar yıkmıştır.

            Türk tarihinde ilk kez Moğol hakimiyetine giren Türk devleti Kırgızlardır.

            Kırgızlar 1991’de başkent Bişkek olmak üzere Kırgızistan Devleti’ni kurmuşlardı.

            SABARLAR  

            Bu günkü Sibirya adını Sabar Türklerinden almıştır.

            AVARLAR

            560 yılında Bayan Han tarafından Macaristan’da kuruldular.

            Avarlar 619 ve 626’da iki kez İstanbul’u kuşattılar. İki kuşatma da başarısız olmuştur.

            805 yılında Franklar tarafından yıkıldılar.

            Avarlar Balkanlardaki Slavları etkilemişler, onların devlet ve askeri teşkilatlarını kurmuşlardır.

            HAZARLAR 

            630 yılında Hazar Denizi’nin yakınında kurulmuşlardır. Hazar Denizi adını Hazarlardan alır.

            Hazarlar ilk ve son Yahudi Türk kavimidir.

            Hazarların bölgede oluşturduğu barış Rusya’nın kurulmasına sebep olmuştur.

            BULGARLAR

            Kavimler Göçü sonucunda Bulgaristan’a giren Türkler oradaki Ogur Türkleri ile karışarak karışmak anlamına gelen Bulgar Devleti’ni kurdular.

            Büyük Bulgar Devleti kısa zamanda ikiye ayrıldı:

            1-İtil (Volga) Bulgarları

            2-Tuna Bulgarları

            *İtil Bulgarları 10. yüzyılda Almış Han zamanında Müslüman oldular.

            *Tuna Bulgarları ise Boris Han zamanında Hıristiyanlığı kabul ederek Türklük özelliklerini kaybettiler.

            TÜRGİŞLER

            630 yılında Baga Tarkan tarafından kuruldu.

            Türgişler, Maveraünnehir’e gelen İslam ordularını durdurarak Türklerin Araplaşmasını engellediler.

            KARLUKLAR          

            Karluklar Talas Savaşı’ndan sonra Müslüman oldular.

            Karluklar Müslümanlığı kabul eden ilk Türk boyudur.

            Karluklar Karahanlı Devleti’ni kurmuşlardır.

            MACARLAR

            Kavimler Göçü sonucunda Türkler tarafından kurulmuştur.

            Avrupalılar Macarlara Hunlar adını vermiştir. 1000 yılında Hıristiyanlığı kabul edip Türklük özelliklerini kaybetmişlerdir.

            PEÇENEKLER        

            Oğuz boylarından olan Peçenekler bir devlet kuramamışlardır.

            1090’da Çaka Bey ile İstanbul kuşatması için anlaştılar. Peçenekler karadan, Çaka Bey denizden İstanbul’u kuşatacaktı. Fakat Bizanslılar Peçenekleri başka bir Türk boyu olan Kumanlara kırdırdılar.

            Peçeneklerin tarihteki en önemli başarıları 1071 Malazgirt Savaşı’dır. Bu savşta Uzlarla beraber Bizans ordusunda ücretli asker olan Peçenekler savaştıkları ordunun Türk olduğunu anlayınca saf değiştirdiler ve Alparslan Malazgirt Savaşı’nı kazandı.

            OĞUZLAR

            Oğuz kelimesi ok+ uz’dan oluşmuştur. Ok, hakimiyet sembolü, uz, aile demektir. Yani Oğuz Hakim aile anlamına gelir.

            Oğuzların Hıristiyan olanları Romanya’ya yerleştiler ve Gagavuz (Gök Oğuz) adını aldılar.

            Müslümanlığı kabul eden Oğuzlar ise Büyük Selçuklu Devleti’ni, Türkiye Selçuklu Devleti’ni, Akkoyunluları, Karakoyunluları, Osmanlıları, Safevileri ve bütün Anadolu beyliklerini kurmuşlardır.

            Türkiye Türklerinin ataları Oğuzlardır.

            KUMANLAR (KIPÇAKLAR)        

            Kumanlar bir devlet kuramadılar. Çaka Bey’in İstanbul kuşatmasında Peçenekleri yok ettiler.

            Romanya’nın kurulmasına sebep oldular.

            Kıpçak-Oğuz savaşlarından Dede Korkut Hikayeleri  ortaya çıkmıştır.

 

4.KONU

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

TOPLUM YAPISI

            Türklerde aile toplumun en küçük birimidir.

            Aileye Oguş adı verilir.

            Oguşların birleşmesiyle Urug (sülale) oluşur.

            Urugların birleşmesiyle boy, boyların birleşmesiyle bodun (millet), bodunların birleşmesiyle il (devlet) oluşur.

            Boyları boy beyi, bodunları han yönetirdi. İlleri yönetenlere kağan, hakan adı verilirdi.

            Türklerde toplum sınıflara ayrılmazdı. Çünkü Türkler Aşina adlı bir kurttan geldiklerine inanıyorlardı.

            Türkler hükümdarlarına kağan, hakan, şenyü, ilteber, yabgu, idi-kut, tanhun adını verirlerdi.

            Türkler hükümdarlık yetkisinin Göktanrı’dan geldiğine inanırlardı. Buna kut denirdi.

            Türklerin yazılı kuralları yoktu. Töre ile yönetilirlerdi.

Türklerde hükümdarlık sembolleri:

            1-Otağ (hükümdar çadırı)

            2-Örgün (taht)

            3-Tuğ

            4-Sancak

            5-Davul’dur.

            VERASET SİSTEMİ (TAHTA GEÇME SİSTEMİ)

            Orta Asya Türklerinde hükümdarın oğullarından her biri taht üzerinde hak sahibiydi. Bu sistem Türk devletlerinin çok kolay parçalanmalarına ve yıkılmalarına sebep olmuştur. Bu sistemi Türklere benimseten Çinlilerdir. Çinliler bu sistemle Türk devletlerini parçalayarak himayelerine almışlardır.

            Bu sisteme Orta Asya Veraset Sistemi adı verilir.

            Daha sonraki Türk devletleri bu sistemi kaldırıp ekberiyet (en büyük oğlun tahta çıkma) sistemine geçmişlerdir.

            KURULTAY-HÜKUMET

            İlk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşüldüğü meclise kurultay (toy- kengeş) adı verilirdi. Türkler hükumete ayukı adını vermişlerdir. Başbakana aygucı, bakanlara buyruk, dışişleri bakanına bitikçi veya tamgacı, saraydaki askeri komutanlara tarkan, vergi memurlarına tudun adı verilmişti.

            İKİLİ TEŞKİLAT

            Orta Asya Türk devletlerinde devlet doğu ve batı olarak ikiye ayrılırdı. Göktanrı inancına göre Güneş’in doğduğu yer olan doğu kutsal sayılır ve hakan tarafından yönetilirdi. Güneş’in battığı yer olan batı ise ikinci derecede kutsal yerdi ve hakanın kardeşi yabgu tarafından yönetilirdi.

            ORDU

            Türk ordusunun özellikleri:

            1-Ücretsiz

            2-Daimi

            3-Gönüllü

            4-Atlı

            TURAN TAKTİĞİ

            Bütün dünya Türklerinin bir bayrak altında toplanacağı hayal devlete Turan Devleti adı verilir.

            Turan taktiğinde ordu üçe ayrılır. Sağ kol, sol kol ve merkez. Savaş sırasında merkez önce ileriye, sonra geriye çekilir (sahte çekiliş-sahte ricat) sağ ve sol kollar hilal biçimini alarak düşmanı kuşatır. Bazen de dolunay yapılarak düşman çember altına alınır. Bütün Türk savaşları hatta Büyük Taarruz bile turan taktiği ile yapılmıştır. Turan taktiğinin diğer bir adı da kurt kapanıdır.

            DİN VE İNANIŞ

            1-Şamanizm (Putperest bir dindir. Bir totem ve etrafında dönen şamandan (kamdan) oluşan bir dindir. Şaman aynı zamanda kötü ruhları dans ederek kovar ve hastalara şifa verir.)

            2-Göktanrı dini

            3-Tabiat kuvvetlerine inanma

            4-Atalar kültü ( Atalara ait her şeye saygı duyma, özellikle mezarlara saygı duyma)

            5-Hıristiyanlık

            6-Musevilik

            7-Budizm (Çinlilerin Türklere benimsettiği bir dindir. Budizm et yemeyi ve canlı öldürmeyi yasaklıyordu. Bu sebeple Türkler kısa sürede Budizm’den vazgeçtiler.)

            8-İslamiyet

 

DİL VE EDEBİYAT

            Türkler Göktürk  ve Uygur alfabelerini kullanmışlardır.

            Türklerden kalan en önemli eser Göktürk Kitabeleri (Orhun Yazıtları)’dir. Kitabeler II.Göktürk Devleti hakanlarından Bilge Kağan ve Kültigin ile meşhur aygucı tonyukuk adına dikilmiştir.

            Bilge Kağan ve Kültigin kitabelerini Yollığ Tigin yazmıştır. Bu sebeple Yollığ Tigin bilinen ilk Türk yazarıdır. Tonyukuk kendi kitabesini kendisi yazmıştır.

            İPEK YOLU

            Çin’den başlayıp Orta Asya’yı aşarak Akdeniz’de sona eren ticaret yoludur.

            KÜRK YOLU

            Hazar Denizi’nden başlayarak İpek Yolu’na paralel olarak Çin’e kadar ulaşan ticaret yoludur.

            *Uygurlar minyatür sanatı ile ilgilendiler. Minyatür boyutu olmayan resime verilen isimdir.

            Ayrıca Türkler balbal adı verilen küçük taşlara çok önem vermişlerdir. Balballar mezarların etrafına dikilir ve o kişinin öldürdüğü düşman sayısını gösterirdi.

            *Türkler şehirlerine balık adını vermişlerdir. Ordubalık gibi

5.KONU

İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

 

            TULUNOĞULLARI

            Tulunoğlu Ahmet tarafından 868’de Mısır’da kuruldu.

            Tulunoğulları’nın hükümdarları Türk, ordusu Türk, halkı Arap’tı. Bu sebeple 905 yılında Abbasiler tarafından yıkıldılar.

            Tulunoğulları Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.

            AKŞİTLER (İHŞİDİLER)

            935’te Ferganalı Muhammet tarafından Mısır’da kurulmuştur.

            Akşitler Mısır’da kurulan 2. Türk-İslam devletidir.

            Akşitlerin hükümdarları Türk, ordusu Türk, halkı Arap’tı. Bu sebeple 969’da Fatımiler tarafından yıkıldılar.

            KARAHANLILAR

            840 yılında Karluk ve Çiğil boylarının birleşmesiyle Balasagun’da kuruldu.

            Karahanlılar devleti ikiye bölmüşlerdi. Doğuyu Arslan Kara Han, batıyı Buğra Han yönetiyordu.

            Karahanlı hükümdarı SatuK Buğra İslamiyet’i kabul ederek Abdülkerim adını aldı. Böylece Karahanlılar ilk Müslüman-Türk devleti oldular.

            Karahanlılar doğu ve batı diye ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılara Karahitaylar, Batı Karahanlılara Harzemşahlar son verdi (1212).

            GAZNELİLER

            963 yılında Alp Tigin tarafından Afganistan’ın Gazne şehrinde kuruldu.

            Gazneli Mahmut en önemli hükümdarlarıdır. Sultan Mahmut ilk kez sultan unvanını alan Türk hükümdardır.

            Sultan Mahmut Hindistan’a 17 sefer düzenledi. Bundaki amacı:

            1-Zengin olan Hindistan’ı yağmalamak

2-Hindistan’da Müslümanlığı yaymaktı.

Gazneli hükümdarı Sultan Mesud’un en büyük hatası Horasan’a gelen yurtsuz Türkmenlere yerleşmeleri için toprak vermesidir. Çünkü bu Türkmenler Dandanakan Savaşı ile Gaznelileri yenmişler ve Gazne topraklarının tamamına yerleşmişlerdir. Buna rağmen Gazneliler yaşamaya devam ettiler ve 1187’de Gurlular tarafından yıkıldılar.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ

Büyük Selçuklu Devleti’ni Oğuzlar kurmuşlardır.

Büyük Selçukluları 1040 Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuk Bey tarafından kurulmuştur.

Selçuk Bey, Cent şehrine yerleşti. Cent şehrinde İslamiyet’i kabul etti.

 DANDANAKAN SAVAŞI

Tarih: 1040

Taraflar: Oğuzlar X Gazneliler

Sebep: Oğuzların Gazne topraklarına yayılmak istemesi.

Sonuç: 1-Gazneliler yıkılma sürecine girdi. 2-Büyük Selçuklu Devleti kuruldu.

MALAZGİRT MEYDAN MUHAREBESİ

Tarih: 1071

Taraflar: Selçuklular X Bizans

Sebep: Bizans, Türklerin Anadolu’da yayılmasını istemiyordu.

Sonuç: Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.

 Selçukluların en önemli hükümdarları Alparslan ve Melikşah’tır.

Melikşah döneminde Hasan Sabbah Haşşaşiler adlı bir tarikat kurdu. Bu tarikatın adamları önemli suikastler yaptılar.Vezir Nizamülmülk’ü öldürdüler. Nizamülmülk ölünce Selçuklular yıkılma sürecine girdiler.

            Selçuklu toprakları üzerinde bir çok devlet kuruldu. Bunlar:

            1-Irak ve Horasan Selçukluları

            2-Suriye Selçukluları

            3-Kirman Selçukluları

            4-Anadolu Selçukluları

            5-Atabeylikler

 HARZEMŞAHLAR

1097’de Anuş Tigin tarafından Aral Gölü’nün yakınındaki Harzem bölgesinde kuruldu.

Celaleddin Harzemşah Anadolu’ya gelen Moğol öncü kuvvetlerini yenmişti. Bu sebeple Moğollara karşı birleşmek isteyen Selçuklularla anlaşmadı. Hatta Selçuklularla Yassıçimen Savaşı’nı yaptı. Bu savaş sonunda Harzemşahlar yıkıldı, Selçuklular yıkılma sürecine girdi ve Moğollar Anadolu’yu işgal etti.

6. KONU

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

 

HÜKÜMDAR

Türk-İslam hükümdarları genellikle Sultan unvanını kullandılar.

Hükümdarlık sembolleri:

1-Hutbe okutmak

2-Sikke bastırmak

3-Tuğra

4-Nevbet (davul)

5-Sancak

6-Taç

7-Taht

8-Otağ

 ÜLKE YÖNETİMİ

            Türk-İslam devletlerinde ülke:

            1-Eyaletlere

2-Sancaklara

3-Kazalara

4-Köylere ayrılırdı.

 Eyaletleri hükümdar soyundan biri yönetiyorsa bu kişilere Melik, hükümdar soyundan olmayan biri yönetiyorsa bu kişilere Şıhne adı verilirdi.

Büyük Selçuklularda hükümdar oğulları olan şehzadeler atabeyleri ile (şehzadelerin erkek öğretmeni) yönetirlerdi.

 

ORDU                   

Karahanlılar

Karahanlı ordusunun çekirdeğini Karluk ve Çiğil boyları oluşturuyordu.

Karahan ordusu:

1-Hassa ordusu (Hükümdarın ordusu)

2-Saray muhafızları

3-Eyalet askerlerinden oluşuyordu.

 Gazneliler

Gazneli ordusu:

1-Gulam askerleri

2-Eyalet askerleri

3-Gönüllüler

4-Ücretli askerlerden oluşuyordu.

Gulam askeri küçük yaşta alınıp eğitilen Hıristiyan askerlerinden oluşuyordu.

Tulunoğulları ve Akşitler

Bu iki devletin ordularını Kıpçak Türkleri oluşturuyordu. Kıpçaklar savaşçı bir kavimdi ve Nil nehrindeki Ravza adasında eğitim alıyorlardı.

Selçuklular

Selçuklu ordusu:

1-Gulam ordusu

2-Hassa ordusu

3-Eyalet ordusu

4-Sipahiyan

5-Bağlı devletlerin kuvvetlerinden oluşuyordu.

Selçuklularda ikta sistemi vardı. Bu sistemde toprak sahipleri asker yetiştirirlerdi. Bunlara sipahiyan adı verilmiştir.                               

Selçuklular ve diğer Türk devletleri savaş sırasında Turan taktiğini kullanırlardı.

TOPRAK YÖNETİMİ

Türk-İslam devletlerinde toprağın sahibi devlettir. Bu toprağa Miri arazi adı verilir.

 Miri arazi:

1-İkta

2-Has

3-Haraç olmak üzere üçe ayrılırdı.

İkta, devletin topraklarını önemli kişilere ve kahramanlara dağıtmasıdır. Bu kişiler devletten maaş almazlar, topraklarının geliri ile geçinirler ve devlete asker yetiştirirlerdi.

Has, padişaha ve ailesine ait topraklardır. Padişah bu toprakların geliri ile geçinirdi.

Haraç, Selçuklu topraklarında yaşayan gayr-ı müslim halka ait topraklardır.

Selçuklularda padişah çeşitli sosyal kuruluşların devamı için kendi toprağından vakıf arazi ayırırdı. Bu toprağın geliriyle o kuruluşların giderleri karşılanırdı.

Selçuklularda padişah, miri araziden kahramanlara veya istediği kişilere toprak bağışlayabilirdi. Bu topraklara mülk toprak adı verilmiştir.

 HUKUK

İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde töre hakimdi. Töre yazılı olmayan toplum kurallarıdır.

İlk Türk-İslam devletlerinde hukuk ikiye ayrılırdı:

1-Şeri hukuk (Dini hukuk)

2-Örfi hukuk (Töre)

Bu iki hukuğu da kadılar yönetirdi. Şeri mahkemelerin başında kadıül-kudat (baş kadı), örfi mahkemelerin başında emir-i dadlar vardı. Ayrıca hükümdarların başkanlık ettiği Divan-ı Mezalim adlı bir mahkeme daha vardı. Bu mahkemede devlete karşı ağır suç işleyenler yargılanırdı.

 

DİL VE EDEBİYAT

Karahanlılar

Karahanlılar yazıda Uygur alfabesini kullandılar. Türkçe’ye büyük önem verdiler.

Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig adlı eserinde padişahlara yönetim ile ilgili tavsiyelerde bulunmuştur.

Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lugati’t-Türk adlı eserinde Türkçe’nin Arapça’dan daha üstün bir dil olduğunu ispatlamaya çalışmıştır.

Karahanlıların ilk Türk-Müslüman hükümdarı olan Satuk Buğra Han, yazdığı destanda İslamiyet’e nasıl geçtiğini anlatmaktadır.

Ahmet Yesevi, Divan-ı Hikmet adlı eserinde İslamiyet’i Türkçe olarak anlatmaya çalışmıştır.

Gazneliler

Gaznelilerde bilim dili Arapça, edebiyat dili Farsça, halkın konuştuğu dil Türkçe idi.

Gaznelilerin en önemli şairi Firdevsi’dir. Şehname adlı eseri yazmıştır.

 Büyük Selçuklular

Büyük Selçuklularda edebiyat ve bilim dili Farsça, halkın konuştuğu dil Türkçe idi.

Bu dönemde Ömer Hayyam ve Nizamülmülk eserler vermişlerdir.

Harzemşahlar

Harzemşahlar çocuklarına Türkçe isimler vermişlerdir. Bu da onların Türkçe’ye verdikleri önemi gösterir.

 EKONOMİK HAYAT

Selçukluların başlıca gelirleri şunlardır:

1-Öşür (Müslüman halktan alınan toprak vergisi)

2-Haraç (Gayr-ı müslim halktan alınan toprak vergisi)

3-Cizye (Gayr-ı müslim halktan alınan kafa vergisi)

4-Gümrük geliri

5-Maden geliri

6-Ganimet (Şavaşta elde edilen ganimetin 1/5’i devlete aitti.)

Selçuklularda altın paraya Dinar, gümüş paraya Dirhem adı verilirdi.

AHİLİK

Abbasilerin kurduğu Fütüvvet teşkilatı Selçuklularda Ahilik adını almıştır.

Ahilik aynı mesleğe mensup kişilerin kurduğu dernektir. Bu dernek mensuplarına ham maddeyi sağlar, üretimin düzgün ve temiz olmasına dikkat ederdi.

BİLİM VE SANAT

İlk İslam medresesi Nişabur’da açıldı. Bu medreseyi Bağdat’ta açılan Nizamiye Medresesi takip etti.

MEŞHUR İSLAM ALİMLERİ

 FARABİ

Ünlü İslam filozofudur. Eserleri Avrupa üniversitelerinde okutulmuştur.

BİRUNİ

Geometri, astronomi, tarih, felsefe ve fizik dalında eserler vermiştir. ABD Biruni’nin adını Ay’daki kraterlerden birine vermiştir.

 İBN-İ SİNA

Avrupalıların Avisenna adını verdikleri İbn-i Sina özellikle tıp alanında eserler  vermiştir. Bilinen 220 kitabı vardır.

Küçük ve büyük kan dolaşımını bulmuş, akıl hastalarını müzik ile tedavi etmiştir,

 GAZALİ

Ünlü İslam kelamcısıdır.

 ÖMER HAYYAM

Selçukluların ünlü matematikçisi ve şairidir.

Harzemşahlara Takvim-i Celaleddin adıyla bir takvim hazırlamıştır.

 SANAT

Türkler hat (güzel yazı) sanatına büyük önem vermişlerdir. Hat eserleri tezhiplerle (süsleme sanatı) süslemişlerdir.

Eski Türkler resim alanında minyatürü kullanmışlardır.

Türklerde heykeltraşçılık çok önemliydi.Orhun Kitabeleri yakınındaki Kültigin heykeli bunun ispatıdır.

MÜZİK

Türkler müzik aleti olarak nevbet (davul) ve kopuzu kullanmışlardır.

MİMARİ

Türkler mimariye kubbe, kemer ve kümbeti kazandırmışlardır.

 
II.DÖNEM


     

 

OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞU

 Osmanlılar Oğuzların Bozok kolunun Günhan soyunun Kayı boyunun Karakeçili aşiretine mensupturlar.

Kayı Boyu, 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya geldi.

Kayı, güç ve kudret demektir.

Kayıların damgası, iki ok arasında gerilmiş bir yaydır.

Kayılar, I.Alaeddin Keykubat döneminde Ankara Karacadağ’a yerleştirildiler.

Kayılar, bir süre sonra Söğüt’ü kışlak, Domaniç’i yaylak olarak kullanmaya başladılar. Bu dönemde Kayıların başında Ertuğrul Gazi bulunuyordu.

Osmanlılar 1299 yılında Osman Bey tarafından kurulmuştur.

 

OSMAN BEY DÖNEMİ:( 1281-1326)

 Amacı: Bursa’yı ele geçirmek.

 KOYUNHİSAR SAVAŞI (Bafeon Savaşı) 

Tarihi: 1302

Tarafları: Osmanlılar X Bizans

Sebep: Bizans’ın Osmanlı ilerleyişini durdurmak istemesi

Sonuç: İzmit yolu Türklere açıldı.

Önem: İlk Osmanlı-Bizans savaşıdır.

ORHAN BEY DÖNEMİ (1326-1362) 

Amacı: Balkanlara yayılmak   (Orhan Bey, babasının Bizans’a karşı yürüttüğü yayılma siyasetini aynen devam ettirdi.)

*Orhan Bey döneminde Bursa fethedildi ve beyliğin merkezi oldu. İpek sanayinin merkezi olan Bursa’nın fethi ile hazineye önemli bir gelir kaydedildi.

 MALTEPE ( PELEKANON) SAVAŞI

 Tarihi: 1329

Taraflar: Osmanlı X Bizans

Sebep: 1-Bizans’ın Osmanlıların İznik kuşatmasını sonuçsuz bırakmak istemesi. 2- Bizans’ın Türk kuvvetlerinin İstanbul Boğazı’na yaklaşmalarını önlemek istemesi                                                        

Sonuç: İznik yolu Türklere açıldı.

 OSMANLILARIN RUMELİ’DEKİ İSKAN SİYASETİ (İstimalet politikası)

 1-Fethedilen bölgelere Anadolu’dan Türk göçmenler yerleştirildi. Bundaki amaç göçmenleri yerleşik hayata zorlamak ve fethedilen yerlerin Türkleşmesini sağlamaktı.. Bu göç gönüllü ve sürgün olmak üzere iki şekilde gerçekleştirildi.

2-Göçmenler, iskan yerlerine yakın bölgelerden seçilirdi.İklim şartlarının aynı olmasına dikkat edilirdi.

3-Göçmen aileler seçilirken özellikle anlaşmazlık içinde olan ailelerden birisi seçilirdi. Bundaki amaç kan davalarını engellemekti.

4-Göç eden ailelere toprak verilir ve bir süre vergi alınmazdı. Göç edenler yeni yerleşim yerlerini terk edemezlerdi.

5-Fethedilen yerlerdeki yerli halktan ayaklanma çıkarma ihtimali olanlar başka yerlere  göç ettirilirdi.

6-Bir yerden göçmen alınırken o yerin üretim ve düzeninin bozulmamasına dikkat edilirdi.

7-İstimalet sisteminin amacı fethedilen yerlerde Türk nüfusunu arttırmak ve Türk kültürünü yaymaktı.

 Osmanlılara kendi isteği ile katılan beylikler: Karesioğulları, Germiyanoğulları

Osmanlılara ilk katılan beylik: Karesioğulları

Osmanlılara son katılan beylik:Ramazanoğulları

Osmanlıları en çok uğraştıran beylik: Karamanoğulları

 KARESİ BEYLİĞİ’NİN OSMANLILARA KATILMASININ ÖNEMİ

 1-Karesi beyliği Osmanlıların aldığı ilk beyliktir.

2-Karesi donanması ve donanma komutanları Osmanlıların emrine girdi.

3-Karesi donanması ile Osmanlılar Rumeli’ye geçtiler.

 ÇİMPE KALESİ :

 Çimpe kalesi Osmanlıların Rumeli’deki ilk askeri üssüdür. Çimpe Kalesi Bizans’ın Osmanlı yardımlarına karşı Osmanlılara verdiği bir hediyedir. Bizans imp.Çimpe’yi geri almak için para teklif ettiyse de Osmanlılar vermediler.

 I.MURAT ( HÜDAVENDİGAR) DÖNEMİ ( 1362-1389) 

Amacı: Balkanlara kesin olarak yerleşmek

 SAZLIDERE SAVAŞI

Tarihi: 1363

Taraflar: Osmanlı X Bizans + Bulgar ittifak güçleri

Sebebi: Osmanlıların Edirne’yi fethetmek istemesi.

Sonuç: 1- Edirne alındı. 2- Bizans’ın Bulgar ve Sırplarla olan bağlantısı kesildi. 3-Balkanlarda fetih yolları açıldı. 4-Gümülcine ve Filibe alınarak Çatalca’ya kadar ulaşıldı.

SIRP SINDIĞI SAVAŞI

 Tarih:1364

Taraflar: Osmanlılar X Haçlılar ( Sırp, Bulgar, Eflak, Bosna, Macar beyleri)

Sebep:1-Osmanlıların pirinç ekimi ile meşhur Filipe’yi ele geçirmeleri. 2- Haçlıların Türkleri Rumeli’den atmak istemeleri.3-Edirne’nin Osmanlılara teslim olması.

Sonuç: 1-Balkanlardaki Türk ilerleyişi devam etti. 2-Balkanlardaki Macar etkisi kırıldı. 3-Bulgar kralı Osmanlı egemenliğini ve Osmanlılara vergi vermeyi kabul etti.

Önemi: 1-İlk Osmanlı-Haçlı savaşıdır. 2- Savaş sonunda Osmanlılar’ın başkenti Bursa’dan Edirne’ye taşındı.

 ÇİRMEN SAVAŞI 

Tarih: 1371

Taraflar: Osmanlı X Birleşik Sırp kuvvetleri

Sebep: 1-Türkleri Balkanlardan atmak 2-Bulgar krallığının Osmanlı hakimiyetinden  kurtulmak istemesi.3-Osmanlıların Makedonya’yı ele geçirmek istemesi.

Sonuç: 1- Makedonya yolu Türklere açıldı.2-Sırp kralı Osmanlı hakimiyetini tanıdı.                                                        

PLOŞNİK BOZGUNU 

1387 yılında Şahin Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri  Ploşnik’te Sırp ve Boşnak kuvvetleri tarafından imha edildi. Ploşnik Bozgunu I.Kosova Savaşı’nın sebebidir.

 I.KOSOVA SAVAŞI 

Tarihi: 1389

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar (Sırp, Boşnak, Macar, Eflak, Arnavut, Leh, Çek kuvvetleri)

Sebep: Haçlıların Ploşnik bozgununda Osmanlıları yenmesi onlara cesaret vermişti.

Sonuç: Balkanların Türk toprağı olduğu ispatlandı.

Önemi:1-I.Kosova Savaşı Balkanlarda tutunabilmek için yaptığımız savaşların en büyüklerindendir. 2-I.Murat savaş meydanını gezerken bir Sırplı tarafından şehit edildi. 3-I.Murad’ın oğlu Bayezid, bu savaşta  gösterdiği ustalık ve çabukluk sebebiyle Yıldırım unvanını aldı. 4-  Savaş Balkan Yarımadası’nın geleceğini belirlemiştir. 

I.BAYEZİD ( YILDIRIM ) DÖNEMİ (1389-1403) 

Amacı: Anadolu’da Türk birliğini kurmak

 *Yıldırım Bayezid devrinde Osmanlılar ilk kez İstanbul’u kuşattılar. Yıldırım İstanbul’u 2 kez kuşatmış, sonuç alamamıştır.

*Yıldırım Bayezid devleti içinde bulunduğu güç durumdan kurtarmak ve ekonomik gelişmeyi sağlamak için Venedik tüccarlarına imtiyazlar (kapitülasyonlar) verdi. Hayatı boyunca Venedik tüccarlarını himaye etmeyi kabul etti. Ayrıca Venedikliler Osmanlı topraklarında serbestçe ticaret yapacaklar ve vergi vereceklerdi.

*Yıldırım Bayezid, savaş meydanında padişah olan ilk ve son Osmanlı padişahıdır.

*Yıldırım Bayezid, düşmana esir düşen ilk ve son Osmanlı padişahıdır.

 İSTANBUL KUŞATMASI - 1391 

Sebep: Yıldırım Bayezid, Bizans imparatoru Manuel’den İstanbul’da bir Türk mahallesi kurulmasını, bir cami yapılmasını ve Osmanlılara ödenen verginin arttırılmasını istedi, imparator bu istekleri kabul etmeyince İstanbul’u kuşattı.

Sonuç: İmparator Yıldırım Bayezid’in isteklerini kabul edince kuşatma kaldırıldı.

Önemi: Osmanlıların ilk İstanbul kuşatmasıdır.

 (İstanbul 17 kere Yunanlılar, Romalılar ve Latinler, 7 defa Araplar ve 5 defa da Osmanlılar tarafından kuşatıldı. Kuşatmaları yapan Osmanlı padişahları: 1. ve 2. kuşatma: Yıldırım Bayezid, 3. kuşatma: Musa Çelebi, 4. kuşatma: II.Murat, 5. kuşatma: Fatih Sultan Mehmet)

 ANADOLU HİSARI (GÜZELCE HİSAR) 

1397 tarihinde Yıldırım Bayezid tarafından İstanbul Boğazı’nı denetlemek ve İstanbul kuşatmalarında Bizans’a Karadeniz’den yardım gelmesini engellemek amacı ile yaptırılmıştır.

 NİĞBOLU SAVAŞI 

Tarihi:1396

Taraflar: Osmanlılar X Haçlılar (Macar kralı komutasındaki Haçlı ordusu)

Sebep: 1-Osmanlıların İstanbul’u kuşatmaları. 2-Osmanlıların Bulgar krallığına son vermiş olmaları.3-Ege’de Osmanlı donanmasının Venedik çıkarlarına zarar vermesi. 4-Osmanlıların Bosna ve Arnavutluk’a yerleşmesini engellemek. 5-Osmanlı sınırlarının Macaristan’a kadar dayanması.                                   

Sonuç:1-Eflak ve Boğdan beyleri Osmanlı hakimiyetini kabul ettiler. 2-Vidin Bulgar krallığına son verildi. 3-Macaristan içlerine kadar akınlar yapıldı. 4-Haçlıların elindeki kaleler geri alındı.5- Bulgaristan tamamen Osmanlı topraklarına katıldı.

Önemi:1-Savaşta çok fazla ganimet elde edildi. Bu ganimetle Osmanlılar bir çok eser inşa ettirdiler. Bursa Ulu Cami bunlardan biridir. 2-Savaş sonunda halife Yıldırım Bayezid’e Anadolu Sultanı unvanını verdi (Sultan-ı İklim-i Rum) 3-Osmanlı Devleti’nin İslam dünyasında ünü arttı.

 Osmanlı-Karaman rekabetinin ana sebebi: 

İki devletin de kendilerini Türkiye Selçuklularının mirasçısı saymaları bu rekabetin ana sebebidir.

 ANADOLU’DA SİYASİ BİRLİĞİN KURULMASI İÇİN SAVAŞMADAN YAPILAN ÇALIŞMALAR 

1-I.Murat, Germiyanoğlu Süleyman Şah’ın kızı ile oğlu Yıldırım Bayezid’i evlendirdi. Devlet Hatun çeyiz olarak Kütahya, Tavşanlı, Emet ve Simav’ı getirdi. 2-I.Murat kızını Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey ile evlendirdi. 3-I.Murat Hamitoğullarından Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Yalvaç ve Isparta’yı 80 bin altın karşılığında satın aldı. 4- Sivas hakimi Kadı Burhanettin ölünce Sivas halkı şehri Osmanlılara teslim etti.

 ANKARA SAVAŞI 

Tarih: 28 Temmuz 1402

Taraflar: Yıldırım Bayezid X Timur               

Sebep: 1-Yıldırım Bayezid ile Timur arasındaki üstünlük mücadelesi 2-Yıldırım Bayezid’in doğuya doğru genişlemesi Timur’un hoşuna gitmemişti. 3-Y. Bayezid’in Elbistan ve Malatya’yı alması ile Memlukler ile arası açılmıştı, Timur bu iki Türk devletinin gergin anından yaralanmak istedi. 4-Çin seferine çıkmak isteyen Timur, arkasında Osmanlılar ve Memlukler gibi güçlü rakipler bırakmak istemiyordu. 5- y:Bayezid’in ele geçirdiği Anadolu beyliklerinin beyleri beyliklerini yeniden ele geçirmek için Timur’dan yardım istiyorlardı. 6- Timur, İran, Irak ve Azerbaycan’ı elegeçirerek Osmanlılar ile komşu olmuştu.

 Bahane: Celayir hükümdarı Ahmet Celayir ile Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf Timur’dan kaçarak Y.Bayezid’e sığındılar. Timur bu hükümdarların kendisine iade edilmesini veya öldürülmesini istedi. Y.Bayezid, Timur’un isteklerini yerine getirmeyince Timur, bu durumu savaş sebebi saydı.

 Savaşı etkileyen olay: Savaş sırasında önce sağ kanattaki Kara Tatarların, sonra sol kanattaki Anadolu askerlerinin Timur’un tarafına geçip Osmanlılara saldırması savaşın kaderini değiştirmiştir.

 Sonuç:1-Bizans’ın alınması 50 yıl gecikti. 2-Osmanlıların Balkanlardaki ilerleyişi durdu. Arnavutluk boşaltıldı. 3-Yıldırım Bayezid tarafından kurulan Anadolu birliği bozuldu. Çünkü Timur Anadolu beyliklerine bağımsızlıklarını geri verdi. 4-Timur, Osmanlı topraklarını Yıldırım’ın oğulları arasında paylaştırdı. Böylece Osmanlı Devleti parçalandı.5-Yıldırım Bayezid Timur’a esir düştü. Esarete dayanamayıp kısa sürede öldü.6- Osmanlı Devleti’nin gelişmesi 50 yıl gecikti. 7-Fetret devri başladı. 8-Anadolu’nun doğusunda güçlenen Akkoyunlular, Osmanlıları tehdide başladılar. 9- Ankara Savaşı’ndan sonra Bizans, İstanbul’da bulunan Müslümanların bir kısmını şehid etti, bir kısmını şehirden çıkardı, camileri tahrip etti.

 FETRET DEVRİ ( 1402-1413) 

Yıldırım Bayezid’in Ankara Savaşı’nda Timur’a yenilmesi ile başlayan ve Çelebi Mehmet’in hükümdar olmasına kadar geçen 11 yıllık saltanat karışıklığına Osmanlı tarihinde Fetret devri adı verilir.

Fetret devrine Timur’un Osmanlı ülkesini Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında paylaştırması sebep olmuştur.

 ÇELEBİ MEHMET DÖNEMİ (1413-1421)

 Amacı:Anadolu birliğini yeniden sağlayarak devleti güçlendirmek.

*Çelebi Mehmet Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu sayılır.

 İLK DENİZ SAVAŞI 

Tarih:1416

Taraflar: Osmanlı X Venedik

Sebep: Venediklilerin Osmanlı gemilerine düşmanca saldırıda bulunmaları

Sonuç: 1-Çalı Bey komutasındaki Osmanlı donanması yenildi. 2- Savaş sonunda yapılan antlaşmaya göre Venedikliler Osmanlı topraklarında diğer milletlerden daha fazla ticaret yapacaklar, buna karşılık Osmanlı gemilerine saldırmayacaklardı. 

ŞEYH BEDREDDİN İSYANI 

Tarih:1420

Sebep: Çelebi Mehmet, kardeşi Musa Çelebi’nin kazasker tayin ettiği Şeyh Bedreddin’i görevinden alınca isyan başladı.

Sonuç: Şeyh Bedreddin yakalandı, Serez’de yargılandı ve idam edildi.

Önemi: Osmanlı Devleti’ndeki ilk dini isyandır.

 ŞEHZADE MUSTAFA ÇELEBİ İSYANI (Yıldırım Bayezid’in oğlu) 

Tarih:1420

Sebep: Timur, Yıldırım Bayezid’in oğlu Mustafa Çelebi’yi Ankara Savaşı sonunda yanında Semerkand’a götürmüştü. Timur’un ölümü üzerine Mustafa Çelebi geri döndü ve tahta çıkmak isteği ile isyan etti.

Sonuç: Mehmet Çelebi’ye yenilen Mustafa Çelebi, Bizans’a sığındı. Mehmet Çelebi Bizans ile bir antlaşma yaptı ve Mustafa Çelebi’yi serbest bırakmaması şartıyla Bizans’a her yıl yüz bin akçe ödemeyi kabul etti.

*Mustafa Çelebi’nin Yıldırım’ın oğlu olmadığını iddia edenler ona Düzmece adını verdiler. Bu sebeple isyanın diğer bir adı da Düzmece Mustafa isyanıdır. ( II.Murad döneminde Bizans destekli Mustafa Çelebi yeniden isyan ederek Edirne’ye gelmiş ve padişahlığını ilan etmiştir. 1422’de yakalanan Mustafa Çelebi hanedandan olmadığı ilan edilerek öldürülmüştür.)

 II.MURAT DÖNEMİ (1421-1444/ 1446-1451) 

Amacı: Balkanlarda Osmanlı aleyhine bozulan dengeyi yeniden sağlamak.

*II.Murat, kuruluş döneminin son padişahıdır.

*II.Murat, Türkçe’ye çok önem vermiştir. Devletin resmi kayıtları II.Murat’tan itibaren Türkçe tutulmuştur.

İSTANBUL KUŞATMASI

Tarih:   1422

Sebep: II.Murat, Çelebi Mehmet’in oğlu Mustafa Çelebi’yi tahta çıkarmak isteyen Bizans’ı cezalandırmak istedi.

Sonuç: 50 gün süren kuşatmayı, II. Murat, Mustafa Çelebi’nin Bursa’yı kuşatması üzerine kaldırmak zorunda kaldı.

 ŞEHZADE MUSTAFA OLAYI ( Çelebi Mehmed’in oğlu)

 Tarih: 1422

Sebep: Çelebi Mehmed’in oğlu Şehzade Mustafa tahta geçmek için Bizans ve Anadolu beyliklerinin desteği ile ayaklandı.

Sonuç: 1423’te İznik’te yakalanarak öldürüldü.

 EDİRNE-SEGEDİN ANTLAŞMASI 

Tarih:1444

Taraflar:Osmanlı- Macar+Sırp

Maddeleri:1-Bulgaristan’daki Osmanlı egemenliği tanınacak.2-Sırp despotluğu tekrar kurulacak ve Osmanlılara vergi verecek. 3-Eflak beyliği Macar egemenliğinde kalacak,   Osmanlılara vergi vermeye devam edecek. 4-Tuna nehri taraflar arasında sınır olacak. 5-Antlaşmanın süresi 10 yıldır.

En önemli maddesi: İki taraf birbirleriyle 10 yıl savaşmayacaklar.( II.Murad bu maddeyi antlaşmaya koyarak tahtı 12 yaşındaki oğlu II.Mehmed’e bırakmak istiyordu. 10 sene sonra II.Mehmed savaşacak yaşa gelecekti.)

 VARNA SAVAŞI 

Tarih:1444

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar (Macar, Erdel, Eflak, Leh, Venedik, Sırp, Alman)

Sebep: Osmanlı tahtına 12 yaşındaki II.Mehmed’in geçmesi. 2- Haçlıların Avrupa’nın güneydoğusunu Türklerden korumak istemesi. 3- Edirne-Segedin Antlaşması’nı papanın onaylamaması üzerine geçersiz sayılması. 4-İstanbul’u Osmanlılardan korumak.

Sonuç:1-Hıristiyanların Osmanlıları Avrupa’dan atma ümitleri sona erdi. 2- Bizans’ın kaderi belirlendi. 3-Balkanlarda 500 yıl sürecek Osmanlı hakimiyeti başladı, Rumeli’de kesin olarak Türk egemenliği sağlandı.4- Varna Savaşı’ndan önce II.Murad ikinci kez tahta çıktı.

 II.KOSAVA SAVAŞI 

Tarih:1448

Taraflar:Osmanlı X Haçlılar ( Macar, Erdel, Eflak, Alman)

Sebep: Haçlılar Varna yenilgisinin izlerini silmek istediler. 2- Türk düşmanı Hunyadi Yanoş’un Macar kralı olup Haçlıların yardımı ile Osmanlılara saldırmak istemesi.

 Sonuç1-Avrupalı ülkeler saldırıdan savunmaya geçtiler. Haçlılar bir daha Türklere saldırmaya cesaret edemediler. (1683 tarihine kadar) 2-Bu zafer Türklerin kesin olarak Balkanlara yerleşmesini sağlamıştır.3-Eflak yeniden Osmanlılara tabi oldu. 4-Bulgaristan ve Kuzey Yunanistan Osmanlı yönetimine girdi. Bu bölgelere Anadolu’dan getirilen göçmenler yerleştirildi ve özellikle Bulgaristan hızla Türkleşti.

 II.MEHMET DÖNEMİ (FATİH) (1451-1481) 

Amaçları: 1-İstanbul’u fethetmek. 2-Anadolu’yu bir yönetim altında birleştirmek.3-Karadeniz ticaret yoluna hakim olmak.

*Fatih, Yükselme döneminin ilk padişahıdır.

*Fatih döneminde ilk Osmanlı altın parası basılmıştır.

 İSTANBUL’UN FETHİ (6 NİSAN-29 MAYIS 1453)

 İstanbul’un fethinin sebepleri:1-Bizans, Osmanlıların Rumeli’den Anadolu’ya,Anadolu’dan Rumeli’ye asker geçirmelerine engel oluyordu.2-Bizans, Avrupa devletlerini, Anadolu beyliklerini ve Osmanlı şehzadelerini Osmanlılar aleyhine kışkırtıyordu. 3-Rumeli’de kesin hakimiyet için İstanbul’un fethi şarttı..4-Osmanlı padişahları devleti Rumeli’de Edirne’den, Anadolu’da Bursa’dan yönetiyorlardı.İstanbul’un fethi ile tek merkezden yönetim sağlanacaktı. 5-İstanbul kara ve deniz yollarının üzerinde bulunması sebebiyle ticari önem taşıyordu. 6-İstanbul Hıristiyanlar için önemli bir dini merkezdi.

 Osmanlı Devleti’nin fetih için yaptığı hazırlıklar

1-Bizans’a deniz yoluyla gelebilecek yardımları önlemek amacıyla Anadolu Hisarı’nın karşısına Boğazkesen adı verilen Rumeli Hisarı yapıldı. 2- Bizans’ın İstanbul dışındaki toprakları alınarak batı ile bağlantısı kesildi. 3- Surları aşmak için yürüyen tekerlekli kuleler yapıldı. 4- Kuşatmayı denizden desteklemek için 400 gemiden oluşan donanma hazırlandı. 5-Edirne’de büyük toplar döküldü. ( Bunların en büyüğü şahi topudur.) 6-Aşırtma gülleler atacak havan topları yapıldı. 7-Avrupa’dan gelecek saldırılara karşı Mora ve Balkanlara kuvvet gönderildi.

 Bizans’ın hazırlıkları:

1-İmparator XI. Konstantin, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi. Böylece papanın yardımıyla Avrupa devletlerinin desteğini sağlamak istiyordu. 2- Haliç’in girişi kalın zincirlerle ve eski gemilerle kapatıldı. 3- Halk silahlandırılıp surlar tamir edildi. 4-Grejuva (Rum ateşi) adı verilen bir silah geliştirildi.

 İstanbul’un fethinin Türk tarihi açısından sonuçları:

1-Osmanlı Devleti için yükselme dönemi başladı. 2-İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu. 3-Boğazlar Osmanlı hakimiyetine girdi. 4-Karadeniz ticaret yolu Osmanlıların eline geçti. 5-Türklerin Avrupa’ya yerleşmeleri hızlandı.6- II. Mehmet, Fatih unvanını aldı. 7-Osmanlıların Rumeli ve Anadolu’daki toprakları bütünleşti. 8- Osmanlıların İslam dünyasındaki saygınlığı arttı.

 İstanbul’un fethinin dünya tarihi açısından sonuçları:

1-Şehirleri çevreleyen surların toplarla yıkılacağı anlaşıldı. Avrupalı krallar derebeylerinin şatolarını toplar ile yıkarak Ortaçağ feodalite rejimine son verdiler. 2-İpek ve baharat yolları Türklerin eline geçince Avrupalı denizciler başka deniz yolları aramak zorunda kaldılar ve coğrafi keşifler başladı. 3-1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Roma imparatorluğu tarihe karıştı. 4-İstanbul’un fethinden sonra İtalya’ya kaçan bilginler orada Rönesans hareketini başlattılar. 5- İstanbul’un fethi Ortaçağ’ın sonu, Yeniçağ’ın başlangıcı olarak kabul edildi.

 MORA’NIN FETHİNİN SEBEBİ:

1-Mora’da Bizans imparatorunun akrabaları vardı. İleride Bizans üzerinde hak iddia edebilirlerdi. 2-Mora, Osmanlıların İtalya’ya yapacakları seferlerde askeri üs olarak kullanılabilirdi.

 FATİH’İN BATI SEFERLERİ:

Sırbistan, Mora, Eflak, Boğdan, Bosna, Hersek, Arnavutluk, İtalya, Atina

 FATİH’İN DOĞU SEFERLERİ:

Amasra, Sinop, Trabzon, Karamanoğlu koprakları ( Konya ve çevresi), Akkoyunlu toprakları (Doğu Anadolu, Erzincan bölgesi), Candaroğlu toprakları ( Kastamonu ve çevresi), Kırım

 *Fatih, Mora ve Trabzon’u alarak Bizans’ın yeniden dirilme umutlarını sona erdirmiştir.

 FATİH DÖNEMİNDE ELE GEÇİRİLEN ADALAR:

Gökçeada, Taşoz, Bozcaada, Limni, Midilli, Semadirek, Eğriboz ,Zenta, Kefalonya, Ayamavra adaları fethedildi. Rodos kuşatıldı ise de alınamadı.

 16 YIL SAVAŞLARI

Tarih: 1463-1479

Taraflar: Osmanlı X Venedik

Sebep: Osmanlıların Ege adalarını ele geçirmeleri Venedik’in doğu ticaretine zarar veriyordu.

Sonuç: 16 yıl süren savaş sonunda Eğriboz başta olmak üzere bir çok ada ele geçirildi ve Venedikliler ile barış yapıldı. Antlaşma ile Venedik Osmalı sularında ticaret yapma ve İstanbul’da balyos (elçi) bulundurma hakkı kazandı.

 OTLUKBELİ SAVAŞI

 Tarih:1473

Taraflar: Fatih SM X Akkoyunlu Uzun Hasan

Sebep: Akkoyunlu Uzun Hasan’ın Osmanlılara karşı kullanmak üzere Venediklilerden ateşli silahlar almak istemesi.

Sonuç:Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine girdi.

Önemi: Osmanlılar Anadolu’daki en büyük rakiplerinden birini ortadan kaldırmıştır.

 İTALYA SEFERİ (OTRANTO SEFERİ)

 Tarih:1480

Taraflar: Osmanlı X Napoli Krallığı

Sebep: Roma’yı fethetmek.

Sonuç: Fatih’in ölümüyle sefer yarıda kaldı.

 KIRIM’IN OSMANLILARA KATILMASININ ÖNEMİ:

Fatih: 1-Karadeniz ticaret yolunun güvenliğini sağlamak, 2-Moskova Prensliği’nin güneye yayılmasını engellemek, 3-Ceneviz ticaretine son vermek için Kırım’ı Osmanlılara bağlamak istedi.

Kırım’ın Osmanlılara katılması ile: 1-Karadeniz bir Türk gölü haline geldi. 2-Karadeniz kıyılarındaki doğu ticaret yolları Osmanlıların eline geçti. 3-Osmanlılar Eflak ve Boğdan’ı doğudan kontrol etmek imkanına kavuştular.

 FATİH KANUNNAMESİ:

Fatih Kanunnamesi, sadrazam Karamani Mehmet Paşa tarafından hazırlanmıştır.

Hükümdar devletin bekası için kardeşlerini katledebilir. Bu kanunname sayesinde Osmanlılar 600 sene varlıklarını devam ettirebilmişlerdir.

 *Fatih’in ölüm haberi Roma’ya ulaşınca İtalya’da toplar atılıp, günlerce şenlikler yapıldı. Papa, bütün Avrupa kiliselerinde üç gün çanların çalınıp şükür ayinleri yapılmasını emretti.

 II.BAYEZİD ( VELİ, SOFU) (1481-1512)

Amacı: Devletin  iç düzenini sağlamak

 *Hayatta iken tahtı oğlu Yavuz Sultan Selim’e bırakmak zorunda kalmıştır.

*II. Bayezid döneminde Karamanoğulları’na kesin olarak son verilmiştir.

 CEM OLAYI’NIN ÖNEMİ:

(Fatih öldüğünde büyük oğlu Bayezid Amasya ( Veliaht sancağı), küçük oğlu Cem ise Konya valisi idi.

Fatih döneminde devşirmeler ile Türk kökenli devlet adamları arasında nüfuz mücadelesi başladı. Mücadeleyi devşirmeler kazandı.

Devşirmeler II.Bayezid’i, Türkler Cem’i destekliyorlardı.)

Cem Olayı sonunda Devşirme yöneticiler II.Bayezid’i tahtta tutarak Türk yöneticileri yönetimden uzaklaştırmayı başardılar. Bu durum devletin son bulmasına kadar devam etti.

 BOĞDAN SEFERİNİN ÖNEMİ:

Balkan toprakları ile Kırım arasındaki karayolu bağlantısı sağlanmış ve Karadeniz’in bütün batı sahili ele geçirilmiştir.

OSMANLILAR İÇİN ANADOLU’DAKİ 3 BÜYÜK TEHLİKE

1-Timur (Ankara Savaşı)

2-Uzun Hasan (Otlukbeli)

3-Şah İsmail (Çaldıran)

ŞAH İSMAİL’İN AMACI:

Şii mezhebinin taraftarlarını çoğaltarak Anadolu’yu ele geçirmek.

 ŞAHKULU İSYANI:

Tarih: 1511

Sebep: Şahkulu, Şah İsmail’in amacını gerçekleştirmek için isyan etti.

Sonuç: Osmanlı kuvvetleri isyanı güçlükle bastırdı.

Önemi: Osmanlı kuvvetleri isyanı güçlükle bastırınca II.Bayezid siyasi otoritesini kaybetti ve oğulları arasında taht mücadelesi başladı.

 BURAK ADASI SAVAŞI

Tarih: 1499-1502

Taraflar: Osmanlı X Venedik

Sebep: Venedikliler Mora halkını Osmanlılara karşı isyana teşvik ediyorlardı.

Sonuç: İnebahtı, Modon, Koron ve Navarin kaleleri Osmanlılara geçti.

Önemi: 1-İnebahtı’nın alınması ile Osmanlılar Adriyatik Denizi’nde önemli bir askeri üs elde ettiler. 2-Osmanlılar topu ilk defa denizde tabiye aracı olarak kullandılar.

 II. BAYEZİD’İN MÜSLÜMAN VE YAHUDİLERE HİZMETİ 

İspanya’daki Müslüman ve Yahudiler büyük bir baskı altındaydılar. II.Bayezid, Kemal Reis idaresindeki bir donanmayı İspanya’ya yolladı. Donanma Müslümanları Kuzey Afrika’ya, Yahudileri Selanik ve İstanbul’a taşıdı. (1505)

 I.SELİM DÖNEMİ (YAVUZ) (1512-1520)

 Amacı:1- Bütün Türk ve Müslümanları Osmanlı bayrağı altında toplamak. 2- İran’ı ele geçirip Türkistan’a ulaşmak.

 KARIŞTIRAN SAVAŞI

Tarih: 1512

Taraflar: II. Bayezid X Yavuz Sultan Selim

Sebep: Şehzade Selim babasını tahttan indirerek padişah olmak istiyordu.

Sonuç: Yavuz Sultan Selim savaşı kaybetti. Ancak II.Bayezid, Selim’i destekleyen Yeniçerilerin ayaklanması üzerine 1512’de tahtı Sultan Selim’e bırakmak zorunda kaldı. (Yavuz kardeşleri Ahmet ve Korkut’u öldürttüğü için ikinci bir Cem Olayı yaşanmadı.)

 ÇALDIRAN SAVAŞI

 Tarih: 1514

Taraflar: Yavuz SS X Şah İsmail (Safeviler)

Sebep:Şah İsmail’in Şii mezhebini Osmanlı topraklarında yaymak istemesi

Sonuç:1-Doğu Anadolu Osmanlı idaresi altına girdi. 2-Dulkadiroğlu beyliğine son verildi ve toprakları Osmanlı hakimiyetine girdi.  3-Tebriz-Halep, Tebriz-Bursa ipek yolu Osmanlı kontrolüne geçti. 3- Şah İsmail hazinesini bırakarak kaçtığı için Osmanlılar büyük ganimet elde ettiler. 4-Şiiliğin Anadolu’da yayılması geçici olarak önlenmiştir.

Önemi: 1- Savaş Osmanlı ateşli silahlarının üstünlüğünü göstermiştir. 2- Yeniçeriler ilk defa padişahın otağını kurşunlamışlardır. Amaçları padişahı savaştan vazgeçirmekti. Yeniçeriler kendilerini Şii Bektaşi olarak adlandırıyor ve Şiiler üzerine sefer yapmak istemiyorlardı.

 TURNADAĞ SAVAŞI

Tarih: 1515

Taraflar: Yavuz Sultan Selim X Dulkadiroğulları

Sebep: Yavuz Sultan Selim Çaldıran seferine giderken Dulkadiroğulları kuvvetlerinin yanında yer almasını istemiş, Dulkadiroğulları bu teklifi kabul etmemişlerdi.

Sonuç: 1-Dulkadiroğulları toprakları Osmanlılara katıldı. 2-Osmanlılar Memlukler ile komşu oldular.

Önemi: Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmıştır.

 MISIR SEFERİ 

1-MERCİDABIK SAVAŞI

Tarih:1516

Taraflar:Osmanlılar X Memlukler

Sebep: 1-İslam dünyasının liderliği için Yavuz Sultan Selim halifeliği Memlukler’den almalıydı. 2- Kansu Gavri’nin adaletsiz yönetimi yüzünden Memluk halkı Osmanlılardan yardım istemişti. 3- Hint Okyanusu’ndaki Portekiz korsanları İslam’ın kutsal şehirlerine saldırıyor ve Memlukler buna karşı bir tedbir almıyorlardı. 4-Mısır alınırsa Baharat yolu Osmanlıların eline geçecek ve Avrupa ülkeleri ekonomik yönden Osmanlılara bağlanacaktı.

Sonuç: 1-Suriye, Filistin ve Lübnan Osmanlıların eline geçti. 2-Mısır yolu Osmanlılara açıldı. 3- Ramazanoğulları Osmanlılara katıldı. 4- Kansu Gavri öldürüldü.

 2-RİDANİYE SAVAŞI:

Tarih:1517

Taraflar: Osmanlı X Memlukler

Sebep: Yavuz Sultan Selim’in Memluklere son darbeyi vurmak istemesi

Sonuç: Kahire fethedildi ve Memluk Devleti sona erdi.

 MISIR SEFERİ’NİN SONUÇLARI: 

1-Mısır, Suriye, Filistin,Lübnan ve Hicaz bölgesi Osmanlı topraklarına katıldı. 2- Kutsal emanetler, Mekke ve Medine’nin anahtarları Osmanlılara teslim edildi. Halifelik Osmanlılara geçti. (Osmanlı padişahları 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’na kadar bu unvanı kullanmadılar.)  3- Baharat ticaret yolu Osmanlılara geçti.  (Ancak  coğrafi keşiflerin yapılmasından dolayı Osmanlılar Baharat yolundan istedikleri gibi faydalanamamışlardır.)   4-Mısır seferi sonunda  Osmanlı hazinesi tamamiyle doldu. 5-Venedikliler Kıbrıs için Memluklere verecekleri vergiyi bundan sonra Osmanlılara ödemeye başladılar. 6- Mısır’ın fethi ile Kuzey Afrika seferleri için önemli bir üs elde edildi. 7-Yavuz, savaştan sonra halife ve akrabalarını idari tedbir olarak, alim ve şeyhleri medreselerde yararlanmak üzere İstanbul’a getirdi.

Önemi: 1-Halifelik Osmanlılara geçti. 2- Mısır seferi ile Osmanlı ateşli silahları ile hiçbir devletin boy ölçüşemeyeceği anlaşıldı.

 *Yavuz Sultan Selim şir-i pençe (aslan pençesi) adı verilen bir çıban sebebiyle ölmüştür.

 I.SÜLEYMAN DÖNEMİ ( KANUNİ) (1520-1566) 

Amacı:1-Avrupa krallarını dize getirmek. 2-Akdeniz’de  Osmanlı hakimiyetini sağlamak

*Unvanı, Kanuni, muhteşem ve büyüktür.

*Osmanlı tahtında en uzun kalan padişahtır.

*16.yy. ortalarında Roma Germen İmparatoru Şarlken, Akdeniz ve Orta Avrupa’da Osmanlıları tehdit ettiği için Kanuni, Batıya yönelmiştir.

*I.Süleyman’ın ilk kanunu, YSS zamanında İran üzerinden yapılan ipek ticareti yasağını kaldırmasıdır.

 İÇ İSYANLAR

Canberdi Gazali İsyanı: Memluk kumandanlarından Canberdi Gazali Memluk Devleti’ni yeniden kurmak için Şam’da isyan etti ise de isyan bastırıldı.

Ahmet Paşa İsyanı: Sadrazam olması gerekirken Mısır valiliğine atanmış ve burada isyan etmiştir. İsyan bastırıldı.

Kalenderoğlu İsyanı: Maraş civarında çıkan dini karakterli bir Şii isyanıdır. Bu isyana tımarlarının ellerinden alınmasını bahane eden Dulkadiroğlu sipahileri de katılmıştır. İsyan bastırılmış, Kalenderoğlu İran’a kaçmıştır.

Baba Zünun İsyanı: Vergilerinin ağırlığını bahane eden Baba Zünun Yozgat (Bozok)’ta isyan ettiyse de isyan bastırılmıştır.

 BELGRAT’IN FETHİ

Tarih: 1521

Sebep: Avrupa üzerinde baskı kurabilmek ve siyasi-askeri gelişmelere anında müdahale edebilmek için Macaristan’ın önemli bir kalesi olan Belgrat’ın fethi gerekliydi.

Sonuç: II. Murat, Belgrat’ı kuşattı ancak alamadı. Fatih, Sırbistan seferinde Belgrat hariç bütün Sırbistan’ı fethetti (1459). Kanuni, II. Murat, Fatih ve II.Bayezid’in kuşatıp alamadığı Belgrat’ı, 1521’de Tuna’dan ve karadan kuşatarak fethetti.

Önemi:  1-Belgrat Orta Avrupa’ya yapılacak seferler için önemli bir üs olmuştur.

2-Macaristan yolu Türklere açıldı. 3-Belgrat’ın fethiyle Osmanlılar Balkanlarda kesin olarak hakimiyet kurmuş oldu.

 MOHAÇ MEYDAN MUHAREBESİ

 Tarih: 29 Ağustos 1526

Taraflar: Osmanlılar X Macarlar

Sebep:  Pavia Savaşı’nda Alman İmparatoru Şarlken’e esir düşen Fransız kralı Fransuva’yı kurtarmak. 2- Kanuni Fransuva’yı kurtararak Avrupa’daki Haçlı birliğine Fransa’nın katılmasını engellemek istemiştir.

Sonuç: 1-Macaristan’ın tamamı ele geçirildi ve Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında tampon bir Macar krallığı kuruldu. 2-Madrit Antlaşması ile I.Fransuva serbest bırakıldı. 3- Mohaç Meydan Muharebesi’nde Macar ordusunun tamamı imha edildiği için Macaristan’da Türklerin karşısına çıkabilecek bir güç kalmadı. 4- Macar Kralı II. Lui savaş meydanında öldü.

Önemi: Macaristan Osmanlı Devleti’ne bağlı bir krallık haline geldi.

 I.VİYANA KUŞATMASI 

Tarih:1529

Taraflar: Osmanlılar X Macarlar

Sebep: Yanoş Zapolya’nın Macar kralı olmasını Avusturya arşidükü Ferdinad’ın istemiyordu ve Ferdinand, Budapeşte’yi( Budin) ele geçirdi.

Sonuç: Budapeşte geri alındı ama Ferdinand ordusu ile ortada yoktu. Bu sebeple Osmanlı ordusu Viyana’yı kuşattı. Ancak ordu, kuşatma için hazırlıksız gelmişti ve kış mevsimi yaklaşmıştı. Bu sebeplerden dolayı I.Viyana kuşatması başarısız olmuştur.

 ALMAN SEFERİ

Tarih: 1533

Taraflar: Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Avusturya kralı Ferdinand, Macar kralı olmak için tekrar Budapeşte’yi kuşattı.

Sonuç: 1-Avusturya ve Almanya içlerine kadar giren Osmanlı ordusunun karşısına Ferdinand veya Şarlken çıkmadığı için ordu geri döndü. 2- İstanbul barışı ile savaş durumu sona erdirildi.

 İSTANBUL BARIŞI 

Tarih:1533

Taraflar: Osmanlılar-Avusturya

Önemi: 1-Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk olacaktır. 2- Ferdinand, Yanoş’un Macar kralı olmasını kabul etti. 3-Ferdinand, Osmanlılara yılda 30 bin duka altın vermeyi kabul etti.

*İstanbul Barışı ile Macaristan 2’ye ayrıldı. 1. kısım Osmanlı Devleti’nin korumasında Yanoş’a, 2. kısmı vergi vermek şartı ile Ferdinand’a bırakılmıştır.

(Ferdinand, Macar krallığı için yaptığı savaşlar hep başarısızlıkla sonuçlanınca Alman imparatorunun tavsiyesi ile Osmanlılar ile anlaştı. Osmanlılar:1-Osmanlı-Safevi ilişkileri bozulmuştu. Kanuni İran seferine çıkmak istiyordu. 2- Macaristan seferleri Osmanlılara pahalıya mal olduğu için Avusturya ile anlaştılar.)

 MACARİSTAN SEFERİ:

Tarih: 1541

Taraflar: Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Avusturya kralı Ferdinand, Macar kralının ölümü üzerine yeniden Macaristan’a saldırdı.

Sonuç:Macaristan üçe ayrıldı. Bir kısmı Ferdinand’a, 2. kısmı Budin Beylerbyilği adı ile Osmanlılara, 3. kısmı da Erdel krallığı adı ile Yanoş’un oğlu Sigismund’a bırakıldı.

 MACARİSTAN SEFERİ

Tarih: 1543

Taraflar: Osmanlılar X Avusturya

Sebep: Ferdinand, Osmanlılara bırakılan Macaristan topraklarını istedi, isteği kabul edilmeyince Budin’i kuşattı.

Sonuç: Osmanlılar Estergon ve İstolni-Belgrat kalelerini fethetti. Antlaşma ile savaş sona erdi.

 ERDEL SEFERİ:

Tarih: 1551

Taraflar: Osmanlı X Avusturya

Sebep: Ferdinand, Erdel’in iç işlerine karışıyordu.

Sonuç:Osmanlılar Erdel ve Macaristan’da bir çok kaleyi aldılar. Ferdinand 1562’de barış isteyince yeniden antlaşma yapıldı.

 ZİGETVAR SEFERİ

Tarih:1566

Taraflar:Osmanlı X Avusturya

Sebep: Ferdinand’ın ölümü ile yerine geçen oğlu Maksimilyan 1562 antlaşmasını tanımadı ve vergisini göndermemeye başladı.

Sonuç: Zigetvar Kalesi fethedildi.

Önemi: Zigetvar seferi Kanuni’nin 13. ve son seferidir.

 KAPİTÜLASYONLAR ( İMTİYAZAT-I MAHSUSA) (OSMANLI-FRANSIZ TİCARET ANTLAŞMASI) (AHİDNAME) (UHUD-I ATİKA)

FRANSA KAPİTÜLASYONLARI NİÇİN KABUL ETTİ

 1-Avrupa’da kendisine karşı oluşturulan cephede sırtını Asya’da Osmanlılar gibi güçlü bir devlete dayamak istiyordu. 2-Fransa Şarlken’e karşı Kanuni’ye güvenmek istiyordu.

 OSMANLILAR KAPİTÜLASYONLARI NİÇİN VERDİLER 

1-Kanuni, Şarlken’in Avrupa’da kendisine karşı kuracağı bir Haçlı ordusunda Fransa’nın bulunmasını engellemeye çalışıyordu. 2-Kanuni Fransızları Akdeniz limanlarına çekerek Akdeniz ticaretini canlandırmak istiyordu. 3-Kanuni, Katolik mezhebini savunan Şarlken’e karşı, Şarlken ve Papa’nın ortadan kaldırmak istediği ve Fransa’da gelişen Protestan mezhebini güçlendirmek istedi. Böylece Hıristayan birliği bozulmuş olacaktı.

 *Kapitülasyonlar Kanuni ile Fransuva’nın yaşadığı sürece geçerliydi. Ancak II.Mahmut döneminde kapitülasyonlar sürekli hale getirildi. Osmanlı Devleti kapitülasyonlar yüzünden Avrupalı tüccarların açık pazarı haline geldi. Her alanda Osmanlıların geri kalmasını sağlayan kapitülasyonlar 1923 Lozan Antlaşması ile kaldırılmıştır.

İRAN SEFERLERİ 

Tarih: 1533, 1548, 1553,1577

Taraflar: Osmanlı X Safeviler

Sebep: Safevilerin Kanuni’nin batı seferlerini fırsat bilip Anadolu’ya saldırmaları

Sonuç. İran seferleri Amasya Antlaşması ve Ferhat Paşa Antlaşması ile son bulmuştur.

 AMASYA ANTLAŞMASI

 Tarih:1555

Taraflar: Osmanlılar X Safeviler

Maddeleri:Doğu Anadolu, Azerbaycan, Tebriz ve Bağdat Osmanlılar’da kaldı.

Önemi: Osmanlılar ile Safeviler arasındaki ilk antlaşma

 DENİZLERDE GELİŞMELER 

RODOS’UN FETHİ

 Tarih:1522

Sebep: Rodos’u ellerinde bulunduran St.Jean şövalyeleri Mısır, Suriye ve Anadolu arasındaki deniz taşımacılığını devamlı engelliyorlardı.

Sonuç:Rodos fethedildi ve şövalyeler Malta adasına yerleştirildi.

Önemi: 1-Mısır, Suriye deniz yolunun güvenliği sağlandı. 2-Rodos’un fethinde ilk kez havan topları kullanıldı.

 PREVEZE DENİZ SAVAŞI

 Tarih:  28 Eylül 1538

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar ( Barbaros Hayrettin Paşa X Andrea Doria)

Sebep: Akdeniz’de Osmanlı hakimiyetini sağlamak

Sonuç:1-Şarlken’in Akdeniz’deki üstünlüğü sona erdirildi. 2-Akdeniz bir Türk gölü haline geldi.

Önemi: Preveze Deniz Savaşı’nın tarihi olan 28 Eylül ülkemizde Türk Denizcilik Günü olarak kutlanmaktadır.

 HİNT DENİZ SEFERLERİ 

Tarih:1538-1553

Taraflar: Osmanlılar X Portekizliler

Sebep: 1-Portekizliler Basra Körfezi’ni kapatarak Baharat yolunu değiştirmişlerdi. Bu durum Osmanlı ekonomisine büyük zarar veriyordu. 2- Portekizliler Müslüman tüccarlara zarar veriyorlardı.

Sonuç: 1-Seferler başarısız olmuştur. Bunun sebebi Osmanlıların okyanuslara dayanıklı büyük gemilerinin olmayışı ve komutanlar arasındaki anlaşmazlıklardır. 2-Osmanlılar, Kızıldeniz, Basra Körfezi, Arabistan, Habeşistan ve Doğu Sudan’a hakim olmuş, Yemen, Aden, Sudan ve Maskat, Eritre Osmanlı yönetimine girmiş ancak Portekizlileri Hint Okyanusu’ndan çıkaramamışlardır.

 CERBE DENİZ SAVAŞI 

Tarih: 1560

Taraflar: Osmanlılar X Haçlılar

Sebep: Haçlıların Türkleri Kuzey Afrika’dan atmak istemeleri

Sonuç: Batı Akdeniz’de ve Kuzey Afrika’da Türk üstünlüğü kesinleşti.

Önemi: Cerbe Deniz Savaşı, Preveze Deniz Savaşı’ndan sonra Osmanlıların Akdeniz’de kazandıkları en büyük deniz savaşıdır.

 II. SELİM DÖNEMİ (SARI SELİM) (1566-1574)

 Amacı: II.Selim’in veziriazamı Sokollu Mehmet Paşa savaş yapmayıp, devleti güçlendirmek ve yenilikler yapmak istiyordu.

*II.Selim’in unvanları Sarı ve Sarhoş’tur.

*II. Selim ordunun başında savaşa gitmeyen ilk padişahtır.

*II.Selim, şehzadelerin sancağa gitmeleri usulünü kaldırdı ve şehzadeler için sarayda hapis hayatı başladı.

 YEMEN İSYANI

Tarih: 1568

Sebep: Yemen’deki ailelere verilen bazı imtiyazların geri alınması üzerine isyan çıktı.

Sonuç: Özdemiroğlu Osman Paşa isyanı bastırdı.

Önemi: Yemen, isyanların en çok görüldüğü yerdir. Çünkü merkeze çok uzaktır.

 ENDONEZYA SEFERİ ( AÇE SEFERİ) (SUMATRA SEFERİ)

Tarih: 1568-1569

Sebep: Açe Sultanlığı Osmanlılardan asker ve silah yardımı istedi.

Sonuç: Açe Sultanlığı’na giden Osmanlı kuvvetleri bir daha geri dönemediler.

 KIBRIS’IN FETHİ

 Tarih:1571

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar

Sebep: Anadolu, Suriye, Mısır arasındaki deniz yolunun güvenliği ve Doğu Akdeniz’e Osmanlıların tam hakimiyeti için Kıbrıs’ın fethi şarttı.

Sonuç:1-Osmanlılar Doğu Akdeniz’e hakim oldular. 2- Güney kıyılarımızın güvenliği sağlandı.

 İNEBAHTI SAVAŞI 

Tarih: 1571

Taraflar: Osmanlı X Haçlılar

Sebep: Osmanlıların Kıbrıs’ı fethetmeleri

Sonuç: Haçlı donanması, İnebahtı’da demirli bulunan Osmanlı donanmasını yakarak imha etti.

Önemi: Savaş sonunda Avrupalı devletlerde Osmanlıların da yenilebileceği fikri ortaya çıkmıştır.

 SOKOLLU MEHMET PAŞA’NIN KANAL PROJELERİ 

1-Süveyş kanalı ( Bu kanal açılabilseydi Baharat yolu işlerlik kazanacak ve Ümit Burnu yolu önemini kaybedecekti.)

2-Don Volga Kanalı ( Bu kanal açılabilseydi Osmanlılar Karadeniz’den Hazar Denizi’ne geçebilecek ve Orta Asya Türkleri ile yakından ilişkiye girilebilecekti.)

3-İznik-Sapanca kanalı ( Bu kanal açılabilseydi İstanbul Boğazı’nın trafiği rahatlatılabilecekti.)

 III. MURAD DÖNEMİ (1574-1595) 

*III.Murad döneminde 1579’da Sokollu Mehmet Paşa’nın (1564-1579) bir suikast sonucunda öldürülmesi ile Osmanlılarda Duraklama dönemi başladı.

*III.Murad, Duraklama döneminin ilk padişahıdır.

 LEHİSTAN’IN OSMANLI TOPRAKLARINA KATILMASININ ÖNEMİ:

 Osmanlı Devleti’nin hakimiyeti Baltık Denizi kıyılarına kadar ulaştı.(1575)

 VADİÜ’S-SEYL SAVAŞI (KASRÜ’L-KEBİR) 

Tarih: 1578

Taraflar: Osmanlılar X Portekizliler

Sebep: Kuzey Afrika’da Osmanlıların işgal edemediği bir tek Fas kalmıştı.

Sonuç:Kuzey Afrika tamamen Osmanlı hakimiyetine girdi. Ancak Fas, sadece Osmanlı himayesine alınmış, doğrudan devlete bağlanmamıştır.

Önemi: Osmanlı sınırları Atlas Okyanusu’na ulaşmıştır.

*1580 yılında İngilizlere Osmanlı ülkesinde ticaret yapma imtiyazı ( kapitülasyon) tanındı.

 ÇILDIR SAVAŞI

Tarih:1578

Taraflar: Osmanlı X Safeviler

Sebep: Osmanlılar Kırım ile doğudan karayolu bağlantısı kurmak istiyorlardı. Böylece Rusya’nın güneye inmesi önlenecekti.

Sonuç:Çıldır Ovası’nda Safeviler mağlup edildi ve Tiflis Osmanlıların eline geçti.

 MEŞALELER SAVAŞI

Tarih:1583

Taraflar: Osmanlı X  Safeviler

Sebep: Kafkasların tamamiyle  ele geçirilmek istenmesi

Sonuç: Safeviler ile savaşlar 1590’a kadar sürdü. 1590’da Ferhat Paşa Antlaşması ile Safevi –Osmanlı savaşları sona erdi.

 FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI 

Tarih:1590

Taraflar: Osmanlılar –Safeviler

Maddeleri: Tebriz, Karabağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan Osmanlılara bırakıldı.

Önemi: Bu antlaşma ile Osmanlılar doğudaki en geniş sınırlarına ulaşmışlardır.

III. MEHMET DÖNEMİ (Eğri fatihi) (1595-1603)

 *Anadolu’da sancak beyliği yaparak yöneticilik tecrübesi kazanan son Osmanlı padişahıdır.

 HAÇOVA MEYDAN MUHAREBESİ

 Tarih:1596

Taraflar: Osmanlı X Avusturya

Sebep: III. Murad döneminde başlayan Avusturya seferlerinde Estergon ve Vişegrad kaleleri Avusturya’nın eline geçmişti.

Sonuç: 1-Haçova, Osmanlıların zaferle sonuçlanan son meydan muhaberesidir. 2- Savaş sırasında III.Mehmet kaçmak  istedi ise de hizmetlilerin ( aşçılar, seyisler vs.) düşmana saldırması ile savaş kazanılmıştır. Bu sebeple savaşın diğer bir adı da aşçılar- kepçe savaşıdır.

 I.AHMET DÖNEMİ 

*I.Ahmet padişahlığın Osmanlı soyunun ekber ve erşed( büyük ve aklı başında olan) olanına geçmesine karar verdi. Böylece padişahların kardeşleri de tahta çıkabildiler.

*I.Ahmet Sedefkar Mehmet Ağa’ya Sultanahmet Cami’ni yaptırtmıştır.

 NASUH PAŞA ANTLAŞMASI

Tarih: 1612

Taraflar: Osmanlı-İran

Maddeleri: 1-Ferhat Paşa Antlaşması ile alınan yerler İran’a bırakıldı( Tebriz, Karabağ, Gence, Gürcistan ve Luristan). 2-İranlılar her yıl 200 yük ipek verecekler ( 1 yük: 100 bin akçe)

 ZİTVATOROK ANTLAŞMASI

Tarih: 1606

Taraflar:Osmanlı-Avusturya

Maddeleri: 1-Eğri, Kanije, Estergon Osmanlılarda kalacak. 2- Avusturyla her yıl ödediği 30 bin düka vergiyi vermeyecek. 3- Osmanlı Devleti tarafından Avusturya kralına Roma imparatoru denecek. Böylece Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı padişahına eşit sayılacaktı.

Önemi:1- Osmanlı padişahı ile Avusturya kralı protokol bakımından eşitlendi. 2- Zitvatorok Antlaşması Osmanlı Devleti’nin çöküşünün ilk aşamasıdır. 3-Avusturya’nın Macaristan için ödediği vergiyi kaldırması, bu yerlerin şeklen terk edildiğini göstermektedir.

 BUSSA BARIŞI

Tarih: 1617

Taraflar: Osmanlı-Lehistan

Maddeleri:1-Kırım Tatarları ve Lehistan Kazakları saldırılarda bulunmayacaklar. 2-Lehistan eskiden olduğu gibi Osmanlılara vergi verecek.

 ***I. Ahmet ve II. Osman’dan sonra I.Mustafa tahta çıktı. Şeyhülislam Esat Efendi,” Şuuru yerinde olmayanın hilafeti caiz olmaz” diye fetva verince tahttan indirildi.

II. OSMAN DÖNEMİ ( GENÇ OSMAN)

*II.Osman, Osmanlı tarihinde ayaklanma sonucu öldürülen ilk padişahtır.

*Yenilik hareketlerine girişen ilk Osmanlı padişahı

 SERAV ANTLAŞMASI

Tarihi:1618

Taraflar: Osmanlı- Safeviler

Maddeleri: 1- Amasya Antlaşması ile belirlenen sınır geçerli olacak. 2-Kars ve Ahıska kaleleri Osmanlılarda kalacak. 3-İran her yıl Osmanlılara 100 yük ipek verecek.

 HOTİN SEFERİ

Tarih:1621 

Taraflar: Osmanlı-Lehistan

Sebep: Lehistan’ın Boğdan’ın iç işlerine karışması

Sonuç: Hotin antlaşması imzalanarak savaş sona erdi. Bu antlaşmayla Boğdan yine Osmanlı egemenliğine girdi.

Önemi: II.Osman Hotin kalesi önünde savaşmayan Yeniçeri Ocağı’nı kaldıracağını açıkladı. Bu kararı onun öldürülmesi ile sonuçlanmıştır.

 IV. MURAD DÖNEMİ

* IV. Murad döneminde 1633’te İstanbul’da büyük bir yangın çıktı. İstanbul’un % 20’si yandı. Bu sebeple IV. Murat yangınlara sebep olduğu gerekçesi ile tütün ve içki içilmesini yasakladı. Tebdil-i kıyafet ederek ( kıyafet değiştirerek) İstanbul’u gezer ve yasağa uymayanları cezalandırırdı.

 REVAN SEFERİ

Tarih:1635 Taraflar: Osmanlı-İran

Sebep: Musul ve Kerkük’ün İran’ın eline geçmesi.

Sonuç:Revan fethedildi.

 BAĞDAT SEFERİ

Tarih:1638  Taraflar: Osmanlı-İran

Sebep: İran’ın Revan’ı alması

Sonuç: Bağdat yeniden Osmanlılara katıldı ve IV. Murad Bağdat fatihi oldu.

 KASR-I ŞİRİN ANTLAŞMASI

Tarih: 1639 

Taraflar: Osmanlı-İran

Maddeleri:1-Azerbaycan ve Revan İran’a bırakılacak. 2- Bağdat ve Musul Osmanlılarda kalacak.

Önemi: 1-Bu antlaşma Türk İran sınırının çizilmesinde etkili olmuştur. 2-Antlaşma İran ile Osmanlılar arasında 150 yıl süren savaşları sona erdirmiştir.

 I.İBRAHİM DÖNEMİ (DELİ İBRAHİM)

*I.İbrahim Osmanlı tarihinde öldürülen ikinci padişahtır.

 IV. MEHMED DÖNEMİ ( AVCI)

*IV.Mehmed döneminin ünlü sadrazamları: Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Tarhunca Ahmet Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

 UYVAR SEFERİ

Tarih:1663

Taraflar: Osmanlı X Avusturya

Sebep: Avusturya Erdel halkını Osmanlılara karşı isyana teşvik ediyordu.

Sonuç: Vasvar Antlaşması ile savaşa son verildi.

 VASVAR ANTLAŞMASI

Tarihi:1664

Taraflar: Osmanlı-Avusturya

Önemi: Erdel Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmaya devam etti.

BUCAŞ ANTLAŞMASI

Tarih:1672   

Taraflar: Osmanlı-Lehistan

Önemi: Osmanlıların batıda toprak kazandıkları son antlaşmadır.

 II.VİYANA KUŞATMASI (1683)

Sebebi: Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Viyana’yı alırsa Kanuni dönemindeki güçlü duruma dönüleceğine inanıyordu.

Sonuç: Viyana alınamadı.

Viyana’yı alamamamızın sebepleri: 1-Viyana’nın savunmaya müsait oluşu.2- Askerin yiyecek sıkıntısı çekmesi. 3- Askere Viyana’yı yağmalama izni verilmemesi. 4- Kırım Hanı Murat Giray’ın Merzifonlu Kara Mustafa ile arası açık olduğundan Haçlı ordusunun Tuna nehrini geçmesine izin vermesi.

Önemi:1- Viyana bozgunundan sonra Osmanlılar savunmaya çekildiler. Bu savunma 1922 Sakarya Meydan Muharebesi’ne kadar sürdü. 2- Viyana bozgunundan sonra Avrupalı devletler ( Avusturya, Venedik, Malta, Lehistan ve Rusya) Kutsal İttifak’ı kurdular ve Osmanlılara hep beraber saldırmaya başladılar.

 II. SÜLEYMAN DÖNEMİ

*IV..Mehmet’in tahttan indirilmesi sonucu Osmanlı tahtına çıktı. 4 yıllık saltanatı boyunca Lehistan, Venedik ve Avusturya savaşları devam etti.

 II.AHMET DÖNEMİ

 SALANKAMEN BOZGUNU

Tarih: 1691

Taraflar: Osmanlı X Avusturya

Önemi: 1-Sadrazam Köprülü Fazıl Mustafa Paşa şehit düşünce Osmanlı ordusu bozguna uğradı. 2-Avusturya Temeşvar hariç Osmanlıların Macaristan topraklarını ele geçirdi.

 II.MUSTAFA DÖNEMİ

*Dedesi Kanuni’yi örnek almak istedi. Bu sebeple 3 kez Avusturya seferine çıktı. Seferlerde yenilince bir daha başka sefere çıkmadı.

 KOYUN ADASI SAVAŞI

Tarih:1695

Taraflar:Venedik X Osmanlılar

Sebep: Haçlıların Sakız Adası’nı kurtarmak istemesi

Sonuç: Venedik donanması yenilgiye uğradı. Sakız Adası Osmanlıların eline geçti.

 ZENTA BOZGUNU

Tarih:1696   Taraflar: Osmanlı-Avusturya

Önemi: Zenta Bozgununda Osmanlı ordusu Avusturya ordusu tarafından imha edilmiştir. Osmanlılar Zenta bozgunu sonucu Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarını imzalamışlardır.

 KARLOFÇA ANTLAŞMASI

Tarih:1699   Taraflar: Osmanlı- Avusturya, Venedik, Lehistan

Maddeleri: 1-Temeşvar v Banat dışında bütün Macaristan Avusturya’ya. 2-Ukrayna ve Podolya Lehistan’a.3- Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik’e bırakıldı. 4-Antlaşma 25 yıl sürecek ve Avusturya’nın garantisi altında bulunacak.

Önemi: Osmanlı Devleti’nin toprak kaybettiği ilk antlaşma. (Macaristan’ın kaybedilmiş olması antlaşmanın en ağır maddesidir.)

 İSTANBUL ANTLAŞMASI

Tarih:1700 

Taraflar: Osmanlı-Rusya

Önemi: Ruslar Azak Kalesi’ni alarak Karadeniz’e açıldılar.

 EDİRNE VAKASI

Tarih: 1703

Sebep: Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin akrabalarını yüksek devlet görevlerine getirmesi

Sonuç:İstanbul’da büyük bir isyan çıktı. II.Mustafa tahttan indirilerek yerine III.Ahmet tahta çıkarıldı.

 III. AHMET DÖNEMİ

*III.Ahmet’in çağdaşı Rus Çarı I.Petro: 1-Rusya’yı büyük bir devlet haline getirmek, 2-Karadeniz’e inmek, 3-Kırım’ı ele geçirmek, 4-Balkanlardaki Ortodoksları himayesine almak,

5-Lehistan üzerinde hakimiyet kurarak Baltık Denizi’ne açılmak istiyordu.

I.Petro ile başlayan bu Rus politikası Osmanlı-Rus savaşlarının ana sebebidir.

 PRUT SAVAŞI

Tarihi: 1710

Taraflar: Osmanlı X Rus

Sebebi: 1-Lehistan’ın Rus hakimiyetine girmesi, 2-Rusya’nın Balkanlardaki Ortodoksları Osmanlılara karşı isyana teşvik etmesi

Sonuç: Baltaca Mehmet Paşa Prut Antlaşması’nı imzalayarak savaşa son verdi.

 PRUT ANTLAŞMASI

Tarihi:1711

Taraflar: Osmanlı- Rus

Maddeleri: 1- Azak Kalesi Osmanlılara teslim edilecek ( Karadeniz tekrar Türk gölü haline geldi.). 2-Ruslar İstanbul’da daimi elçi bulundurmayacaklar. 3-Ruslar Lehistan’ın iç işlerine karışmayacaklar.

Önemi: Prut Antlaşması, II. Viyana Kuşatması’ndan sonra Kutsal İttifak’a indirilen ilk darbedir. Ancak Ruslar antlaşma şartlarına uymamışlardır.

 1716 OSMANLI –AVUSTURYA SAVAŞI

Sebep: Osmanlı Devleti Venedik’e ait Mora’yı alınca, Karlofça Antlaşması’nın garantör devleti olan Avusturya Osmanlılara Mora’dan çekilmesi için ültimatom verdi. Osmanlı Devleti de Avusturya’ya savaş ilan etti.

Sonuç: Savaş Pasarofça Antlaşması ile son buldu. 

PASAROFÇA ANTLAŞMASI

Tarih: 1718

Taraflar:Osmanlı-Avusturya

Maddeleri: 1-Mora Osmanlılarda kalacak. 2-Arnavutluk ve Dalmaçya kıyısındaki bazı kaleler Venedik’e bırakılacak. 3-Temeşvar, Belgrat, Banat, Kuzey Sırbistan, Eflak’ın batısı ( Oltu ırmağına kadar) Avusturya’ya bırakılacak.

Önemi:1-Osmanlılar Macaristan’ı tamamen kaybetti. 2-Pasarofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti batıda, tarihinde uzun sayılabilecek bir barış dönemi yaşamıştır.

 İSTANBUL ANTLAŞMASI

Tarih:1724

Taraflar: Osmanlı-Rusya

Önemi:1-İran’ın Kafkasya’daki toprakları Rusya ile Osmanlı Devleti arasında paylaşıldı.

2-Osmanlılar ile Ruslar arasında imzalanan ilk dostluk antlaşmasıdır.

 LALE DEVRİ

1718 Pasarofça Antlaşması’ndan 1730 Patrona Halil isyanına kadar geçen döneme Osmanlı tarihinde Lale Devri adı verilir.

Osmanlı Devleti’nde  Batılılaşma hareketi Lale Devri ile başlar.

Eğlence dönemi olarak bilinen bu dönem, Avrupa’ya yakınlaşma dönemi olarak da kabul edilir.

Dönemin padişahı III. Ahmed ve sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa barış yanlısı kişilerdi.

Lale Devri’nde:

1-Avrupa devletleri ile iyi ilişkiler içine girildi.

2-İlk defa Avrupa’ya elçi gönderildi.

3-Avrupalı devletlerin milli eğitim sistemleri kavranmaya çalışıldı.

4-İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi ilk Türk matbaasını kurdular (1727).

5-Tercüme kurulu oluşturularak bir çok eser Türkçe’ye tercüme edildi.

6-İstanbul’da yangınları söndürmek için Tulumbacı Ocağı kuruldu.

7-Yalova’da kağıt fabrikası kuruldu.

8-Fransız mimarisi örnek alınarak bir çok eser inşa edildi.(III.Ahmet Çeşmesi en güzel örneğidir.)

9-Tarihi eserlerin yurt dışına çıkışı yasaklandı.

 PATRONA HALİL İSYANI

Tarih: 1730

Sebep: 1-Halktan ve esnaftan yeni vergilerin alınması. 2-Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın akrabalarını yüksek devlet görevlerine getirmesi.

Sonuç:1-III.Ahmet, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’yı ve yakınlarını idam ettirdi. 2-İsyancılar III. Ahmet’i tahttan indirip yerine I.Mahmut’u padişah yaptılar. 3-I. Mahmut, Patrona ve adamlarını idam ettirdi (1731).

Önemi: Patrona Halil isyanı Lale Devri’ni sona erdirmiştir.

 I.MAHMUD DÖNEMİ

 AHMET PAŞA ANTLAŞMASI:

Tarih:1732

Taraflar: Osmanlı-İran

Önemi: Antlaşma Osmanlılarda sadrazam, İran’da Şah’ın değişmesine sebep oldu.

 NADİR ŞAH ANTLAŞMALARI

1-İSTANBUL ANTLAŞMASI

Tarih:1736

Taraflar:Osmanlı-İran

Önemi: Osmanlılar Nadir Han’ı İran şahı olarak kabul etti.

2-KERDEN ANTLAŞMASI (II. KASRI-I ŞİRİN ANTLAŞMASI)

Tarih:1746

Taraflar: Osmanlı-İran

Önemi:Kerden Antlaşması, Osmanlı-İran savaşlarına son verdi ve barış dönemini başlattı.

OSMANLI- İRAN ANTLAŞMALARI

1-Amasya Antlaşması ( 1555) (Kanuni)

2-Ferhat Paşa Antlaşması (1590) (III.Murad)

3-Nasuh Paşa Antlaşması (1612) (I.Ahmed)

4-Serav Antlaşması( 1618) (II.Osman)

5-Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) (IV.Murad)

6-Ahmet Paşa Antlaşması (1732) (I.Mahmud)

7-Nadir Şah Antlaşmaları (1736) (I.Mahmud)

a)      İstanbul Antlaşması (1736)

b)      Kerden Antlaşması (1746)

 İSTANBUL ANTLAŞMALARI

1-İstanbul Antlaşması-1533 (Osmanlı-Avusturya) (Kanuni)

2-İstanbul Antlaşması-1700 (Osmanlı-Rusya) (II.Mustafa)

3-İstanbul Antlaşması-1724 (Osmanlı-Rusya) (III.Ahmed)

4-İstanbul Antlaşması-1736 (Osmanlı-İran) (I.Mahmud)

5-İstanbul Antlaşması-1913(Osmanlı-Bulgaristan) (V:Mehmed)

 BELGRAD ANTLAŞMALARI

Tarih: 1739

Taraflar: Osmanlı-Avusturya, Osmanlı- Rusya

Maddeleri: 1-Avusturya Pasarofça Antlaşması ile aldığı yerleri geri verdi. 2-Azak Kalesi yıkıldı, toprakları Osmanlı ile Rusya arasında sınır oldu.

Önemi: 1-Belgrad antlaşmaları Osmanlıların 18. yüzyılda (Gerileme döneminde) imzaladığı son kazançlı antlaşmalardır. 2-Belgrad antlaşmaları ile Karadeniz’in bir Türk gölü olduğu bir kez daha kabul edildi. 3- Osmanlılar ittifakların önemini kavradı ve ilk kez İsveç ile ittifaka girdi. 4-Anlaşmalarda arabuluculuk yapan Fransa kapitülasyonların daha da genişletilmesini ve süresiz hale gelmesini sağladı (1740).

 III.MUSTAFA DÖNEMİ

 *Osmanlı tarihinde son cülus bahşişi III.Mustafa tahta çıkınca verilmiştir.

*III.Mustafa döneminin en önemli devlet adamı sadrazam Koca Ragıp Paşa’dır.

 PANSLAVİZM

Rusya’nın, Balkanlardaki milletleri Slav ve Ortodoks propagandası ile Osmanlı’dan ayırıp önce bağımsız, sonra kendine bağımlı hale getirerek Akdeniz’e inme politikası.

Panslavizm Küçük Kaynarca Antlaşması ile netlik kazandı.

Panslavizm, başlangıçta başarılı oldu. Balkan devletleri bağımsızlıklarını kazandı ancak Rusya’yı Akdeniz’e indirmediler.

 ÇEŞME BASKINI

Tarih:1770

III.Mustafa döneminde 1768’de başlayan Osmanlı-Rus savaşında Baltık denizinden kalkan bir Rus donanması İngilizlerin yardımıyla Cebelitarık boğazından geçerek Mora kıyılarına geldi. Bunu fırsat bilen Mora Rumları ayaklandılar. Osmanlılar isyanı bastırınca Rus donanması Çeşme’de demirli bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.

 I.ABDÜLHAMİD DÖNEMİ

*I.Abdülhamid, yabancı askeri uzmanların Müslüman olmaları şartı ile kıyafetleri konusundaki kısıtlamaları kaldırdı.

 KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI

Tarih:1774

Taraflar:Osmanlı-Rusya

Önemi:

1-Kırım bağımsız oldu. Osmanlılar ilk kez Müslüman-Türk toprağını terketmek zorunda kaldılar. Ayrıca Kırım kaybedilince Karadeniz Türk gölü özelliğini kaybetti.

2-Rus ticaret gemileri Karadeniz ve Akdeniz’de serbest dolaşma hakkı kazandı. Böylece Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetti.

3-Ruslar Osmanlı yönetimindeki Ortodoksları koruma hakkını elde etti. Böylece Osmanlıların içişlerine karışmaya başladı. Ayrıca Panslavizmin uygulanması için zemin hazırlamış oldu.

4-Osmanlı devleti ilk kez bir devlete Rusya’ya savaş tazminatı verdi.

5-Rusya kapitülasyonlardan yararlandı.

6-Ruslar İstanbul’da daimi elçi bulunduracaklardı.

 AYNALIKAVAK TENKİHHAMESİ

Tarih:1779

Taraflar:Osmanlı-Rusya

Önemi: Kırım’ın bağımsızlığı kesinleşti. (Rusya 1783’te Kırım’ı işgal etti.)

 OSMANLI TARİHİNİN ÜÇ MEŞUM (UĞURSUZ ANTLAŞMASI)

1-Karlofça Antlaşması

2-Küçük Kaynarca Antlaşması

3-Sevr Antlaşması

 III. SELİM DÖNEMİ

*Osmanlı tarihinde isyan sonucu öldürülen 3. padişahtır.

 ZİŞTOVİ ANTLAŞMASI

Tarih:1791

Taraflar: Osmanlı-Avusturya

*Avusturya Osmanlıları yendiği halde Fransız İhtilali sebebiyle Osmanlılar ile antlaşmaya yanaştı.

 YAŞ ANTLAŞMASI

Tarih:1792

Taraflar: Osmanlı-Rusya

Önemi: Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etti. Böylece Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kesin olarak kaybetti.

 KARADENİZ

1-Karadeniz Kırım’ın fethi ile Fatih Sultan Mehmet zamanında Türk gölü haline geldi.

2-Karadeniz’in bütün kıyılarının fethi II.Bayezid zamanında tamamlandı.

3-1700 İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesi Ruslara verildi ve Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetti.

4-1711 Prut Antlaşması ile Karadeniz tekrar Türk gölü oldu.

5-1739 Belgrad Antlaşmaları ile Karadeniz’in Türk gölü olduğu bir kez daha kesinlik kazandı.

6-1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım bağımsız olunca Karadeniz Osmanlı hakimiyetinden çıktı.

7-1779 Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Osmanlılar Karadeniz’deki üstünlüklerinin yok olduğunu kabul etmiş oldular.

8-1792 Yaş Antlaşması ile Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kesin olarak kaybetti.

 EL-ARİŞ ANTLAŞMASI

Tarih:1801

Taraflar:Osmanlı-Fransa

Önemi:1-Mısır yeniden Osmanlı idaresine girdi. 2-İngiltere sömürgelerini tehdit eden Fransa’yı etkisiz hale getirerek Akdeniz’de üstünlük sağlamayı başardı.

 TİLSİT ANTLAŞMASI

Tarih: 1807

Taraflar: Fransa-Rusya

Önemi:1-Fransa Osmanlı Devleti ile Rusya arasında arabuluculuk yapacak. 2-Fransa Eflak ve Boğdan’ın Rusya’ya verilmesini sağlayacak.

 KALE-İ SULTANİYE ANTLAŞMASI

Tarih:1809

Taraflar: Osmanlı-İngiltere

Önemi:Tilsit antlaşmasına karşılık olarak İngiltere ile Osmanlı Devleti aralarındaki anlaşmazlıklara son vermeyi, siyasi, ticari ilişkilerini geliştirmeyi kabul ettiler.

 KABAKÇI MUSTAFA İSYANI

Tarih:1807

Sebep: 1-III. Selim’in ıslahatlarını (Nizam-ı Cedid hareketi) Yeniçeriler, din adamları ve esnaf çıkarlarına uygun bulmadı. 2-III.Selim Yeniçerilere Nizam-ı Cedid askerinin elbisesini giydirmek istiyor ve Yeniçerileri düzenli talime tabi tutmak istiyordu.

Sonuç: 1-III.Selim Nizam-ı Cedid’i kaldırdı.2-Asiler III.Selim’i tahttan indirip yerine IV.Mustafa’yı çıkardılar. 3-İsyanı bastaran Alemdar Mustafa Paşa Kabakçı ve adamlarını öldürttü. 4-IV.Mustafa, yeniden tahta çıkma ihtimali olan III.Selim’i öldürttü. 5-Alemdar Mustafa Paşa IV.Mustafa’yı tahttan indirip yerine II.Mahmud’u çıkardı.

Önemi: Kabakçı Mustafa isyanı Nizam-ı Cedid dönemini ortadan kaldırmıştır.

 II. MAHMUD DÖNEMİ

*Devlet memurlarının pantolon, ceket ve fes giymesini kanunlaştırdı.

*Nizam-ı Cedid ordusunun Kabakçı isyanı ile ortadan kaldırılması üzerine Alemdar Mustafa Paşa Sekban-ı Cedid ordusunu kurdu. Yeniçeriler bir isyan sonucu Alemdar Mustafa Paşa’yı öldürerek bu ocağa son verdiler.

*II.Mahmud döneminde divan teşkilatı kaldırıldı, yerine kabine sistemi getirildi.

*1831’de ilk nüfus sayımı yapıldı.

*Tımar sistemi kaldırıldı.

*Takvim-i Vakayi adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı.

SENED-İ İTTİFAK (1808)

*Sened-i İttifak ile ayanlar, merkezi otoriteyi kabul edecek ve yapılacak ıslahatları destekleyeceklerdi.

Önemi: 1-Osmanlılardaki ilk demokrasi hareketidir. (Çünkü padişah ilk kez yönetimde kendisinden başkalarının da söz sahibi olduğunu kabul etmiştir.) 2-Osmanlıların eyaletler üzerindeki otoritesi yeniden kuruldu. 

KALE-İ SULTANİYE ANTLAŞMASI

Tarih:1809

Taraflar: Osmanlı-İngiltere

Önemi:Tilsit antlaşmasına karşılık olarak İngiltere ile Osmanlı Devleti aralarındaki anlaşmazlıklara son vermeyi, siyasi, ticari ilişkilerini geliştirmeyi kabul ettiler.

 BÜKREŞ ANTLAŞMASI

Tarih:1812

Taraflar: Osmanlı-Rusya

Önemi: Sırbistan’a ayrıcalıklar verildi.

 SIRBİSTAN İLE İLGİLİ ANTLAŞMALAR

1-BÜKREŞ ANT.(Sırplar ayrıcalık kazandı) 2-AKKERMAN SÖZLEŞMESİ ( Sırbistan tam özerk) 3-EDİRNE ANT (Sırbistan’a geniş haklar verildi) 4- PARİS ANT ( Sırbistan Avrupa’nın garantisinde) 5- AYASTEFANOS ANT.( Osmanlılar Sırbistan’ın bağımsızlığını kabul etti) 6- BERLİN ANT. (Sırbistan bağımsız oldu ve sınırları genişletildi.)

 VAKA-YI HAYRİYE

Tarih:1826

Önemi: II.Mahmut Yeniçeri kışlalarını topa tuttu. Bu olay sonunda Yeniçeri Ocağı kaldırıldı.

Tarih:1826

Önemi: II.Mahmut Yeniçeri kışlalarını topa tuttu. Bu olay sonunda Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. Yeniçeri Ocağı’nın yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adlı yeni bir ordu kuruldu.

 NAVARİN BASKINI

Tarih: 1827     

Taraflar: Osmanlı X İngiltere, Fransa, Rusya

Sebebi: Yunanistan’ın bağımsızlığını Osmanlılara kabul ettirmek.

Sonuç: Müttefikler Navarin’de demirli bulunan Osmanlı ve Mısır donanmalarını yaktılar.

 EDİRNE ANT.

Tarih:1829 

Taraflar: Osmanlı- Rusya

Önemi: Yunanistan bağımsız oldu.

 MISIR MESELESİ

1-Osmanlı Devleti Mora isyanını bastırmak için Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi. Mehmet Ali Paşa Bu yardımına karşılık Mora’yı istedi. Fakat Yunanistan bağımsız olunca Mora da onu katıldı ve Mehmet Ali Paşa Bu sefer Suriye valiliğini istedi. 2-Osmanlılar Suriye’yi Mehmet Ali Paşa’ya vermek istemeyince Mehmet Ali Paşa saldırıya geçti ve Konya’ya kadar ilerledi. 3-II.Mahmut Mehmet Ali Paşa isyanına karşılık batılı devletlerden yardım istedi. Cevap alamayınca Rusya’dan yardım istedi ve Rusya yardıma geldi. 4-Rusya’nın Osmanlılara yardıma gelmesi üzerine batılı devletler Mehmet Ali Paşa ile Osmanlıları Kütahya Antlaşması ile barıştırdılar. Mehmet Ali Paşa’ya Mısır, Girit, Suriye, Adana ve Cidde valilikleri bırakıldı. 5-Osmanlı Devleti Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşmasını imzaladı ve Boğazlar sorunu ortaya çıktı. 6- Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmemişti ve Mehmet Ali Paşa yeniden saldırıya geçti. Mehmet Ali Paşa. Nizip savaşında Osmanlıları yendi. Batılı devletler bunun üzerine Londra Protokolü ile Mehmet Ali Paşa ve Osmanlıları barıştırdılar. Mehmet Ali Paşa’ya Mısır babadan oğla geçmek şartıyla bırakıldı. (1840).

 KÜTAHYA ANTLAŞMASI

Tarih:1833

Taraflar: Osmanlı-Mısır valisi Mehmet Ali Paşa

Maddesi: Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde valiliği ile Adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verildi.

 HÜNKAR İSKELESİ ANTLAŞMASI

Tarih:1833

Taraflar: Osmanlı-Rusya

Maddeleri:1-Osmanlılar saldırıya uğrarsa, masrafları karşılanmak üzere Rusya askeri  yardımda bulunacak. 2-Rusya saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti boğazları Rusya’nın savaştığı devletlere kapatacak.

Önemi:Antlaşma ile Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.

 BALTA LİMANI ANT.

Tarih: 1838 

Taraflar: Osmanlı-İngiltere

Önemi: Osmanlıların imzaladığı en ağır kapitülasyon antlaşmasıdır.

 

OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI

 OSMANLI DEVLET ANLAYIŞI

1-Eski Türk gelenekleri

2-İslam dininin devlet anlayışı

3-Hakim olunan topraklardaki toplumların devlet anlayışlarıdır.

 OSMANLI DEVLETİ’NDE TOPLUM

1-Askeri (Yönetenler)

2-Reaya (Yönetilenler)

olmak üzere iki kısma ayrılırdı.

 DEVLET (MERKEZ) YÖNETİMİ

*Osmanlı Devleti’nde yönetim mutlak monarşi ve teokratik bir özelliğe sahipti. Padişahlar Yavuz Sultan Selim’den itibaren halife unvanını aldılar.

 *Fatih Sultan Mehmet çıkardığı kanunname ile padişah olan kişiye, rakip olan kardeşlerini öldürme yetkisi vermiştir. Böylece yönetimde eski veraset sistemi ( devletin hükümdar ailesinin ortak malı sayılması) geleneği kaldırılmıştır.

 *I.Ahmet çıkardığı bir kanunla Osmanlı hanedanının ekber ve erşed olanının ( yani büyük ve aklı başında ) tahta geçmesine karar vermiştir. Böylece tahta hükümdarın kardeşleri de çıkabilmişlerdir.

 HÜKÜMDARLIK SEMBOLLERİ

1-Hutbe

2-Sikke (Para bastırmak)

3-Davul (tabl)

4-Sancak

5-Tuğ

6-Kılıç kuşanmak

 DİVAN-I HÜMAYUN

*Divan devlet işlerini görüşülüp karara bağlandığı, savaş ve barışa karar verildiği, büyük davaların ele alındığı bir kuruldu. Bu günkü Bakanlar Kuruluna benzeyen divan, padişaha danışmanlık yaparlardı. Divanda son söz yine padişaha aitti. Divana Kuruluş döneminde padişahlar, daha sonra sadrazamlar başkanlık etmişlerdir. Divan Topkapı Sarayı’nda Kubbealtı denilen yerde toplanırdı.

Orhan Bey zamanında kurulan Divan-ı Hümayun, II.Mahmut döneminde kaldırılmış, Avrupa’nın kabine usulü uygulanmaya başlanmıştır.

 DİVAN ÜYELERİ

1-Padişah

2-Vezir-i azam

3-Vezirler

4-Kazasker

5-Defterdar

6-Nişancı

7-Kaptan-ı Derya

8-Şeyhülislam

9-Reisülküttap

 VEZİR-İ AZAM (SADRAZAM)

Padişahın mutlak vekili olan sadrazam, padişahtan sonra (maliye ve yargı dışında) tüm devlet işlerinden sorumluydu. Padişahın mührünü (mühr-i hümayun) taşırdı. Sadrazam konaklarına Paşa kapısı veya Babıali denirdi. Sadrazam padişahın katılmadığı seferlere serdar-ı ekrem unvanı ile komutanlık yapardı.

II.Mahmut, sadrazamlığı kaldırarak yerine başvekalet makamını oluşturdu.

VEZİRLER

Sancak beyliği ve beyler beyliğinde bulunan tecrübeli devlet adamlarından seçilirdi. Vezirlerin sayısı Kuruluş Devri’nde en fazla üç iken, Yükselme Devri’nde yediye çıkarılmıştır. Sadrazama yardımcı olurlardı. En kıdemlisi sadrazam olurdu.

 DEFTERDAR

Maliye işlerine bakar, bütçeyi hazırlardı. Fatih zamanında sayıları Anadolu ve Rumeli defterdarı olarak ikiye çıkarılmıştır.

 KAZASKER

Adalet ve eğitim işlerine bakardı. Büyük davalara bakan kazaskerler, kadı ve müderrislerin atamalarını yaparlardı. Yükselme döneminde, Anadolu ve Rumeli kazaskeri olmak üzere sayıları ikiye çıkarılmıştır.

 NİŞANCI

Padişah fermanlarını yazar, ferman ve beratların üstüne padişah tuğrasını çekerdi.Ayrıca tapu ve kadastro işlerini yürütürdü. Fethedilen arazileri yazar, dirlikleri dağıtır ve bunları tapu defterlerine işlerdi. 

MÜFTÜ (ŞEYHÜLİSLAM)

16. yüzyıldan itibaren Divan üyesi oldu. Devletçe yapılan işlerin, savaş, barış ve idam kararlarının dine (şeriata) uygun olup olmadığına kara verileceği zaman toplantılara katılırdı.

Şeyhülislamlar padişah tarafından atanır ve ölünceye kadar makamlarında kalabilirlerdi.

Padişah ve sadrazamlar şeyhülislamdan fetva almadan kimseyi idem ettiremezlerdi.

 KAPTAN-I DERYA

Yükselme döneminde Divan üyesi oldu. Donanmadan sorumlu Deniz kuvvetleri komutanıdır.

 REİSÜLKÜTTAP

Önceleri Nişancıya bağlı iken 16. yüzyıldan sonra dışişleri ile ilgili yazışmalardan sorumlu olan Divan üyesi olmuştur.

 İSTANBUL’UN YÖNETİMİ

Başkentin idaresinden birinci derecede sadrazam sorumlu idi. Güvenliğine Yeniçeri Ağası ve subaşılar, belediye hizmetlerine Şehir emini, adalet işlerine İstanbul kadısı bakardı.

 ÜLKE YÖNETİMİ

1-Eyaletler (Vilayetler) (Yöneticisi: Beylerbeyi)

2-Sancaklar (Yöneticisi: Sancak beyi)

3-Kazalar ve Köyler (Yöneticisi: Kadı)

 Eyaletler üç bölüme ayrılır:

1-Merkeze bağlı yıllıksız eyaletler (Salyanesiz): Bu eyaletler dirlik sistemine göre has, zeamet, tımar olarak bölümlere ayrılmıştır.

2-Yıllıklı eyaletler (Salyaneli): Bu eyaletlerin valilerine ve askerlerine salyane adı verilen maaş verilirdi. Ayrıca bunların yıllık vergileri, iltizam usulüyle, mültezimler ( tahsildarlar) tarafından toplanırdı.

Mültezim, devlete belli bir peşin para ödeyip, sonra devlet adına bir bölgenin vergisini toplayan kimsedir. Bu tür eyaletlerden alınacak verginin daha önce devlet hazinesine yatırılmasına da iltizam denir.

Salyaneli eyaletler dirliklere bölünmezdi.

Başlıca salyaneli eyaletler Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Mısır, Yemen, Habeş, Bağdat ve Basra’dır.

3-Bağlı hükumet ve beylikler (İmtiyazlı eyaletler): Merkezden uzak olan bu eyaletlerin yöneticileri kendi halkından seçilir ve padişahın onayı ile atanırdı.

Bu eyaletler iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlılara bağlıdılar. Başlıcaları Eflak, Boğdan, Erdel, Lehistan, Kırım ve Hicaz’dır. Bunlardan vergi alınır, gerektiğinde de bu eyaletler asker gönderirdi.

 TOPRAK YÖNETİMİ

Topraklar devlete aitti.

MİRİ TOPRAKLAR (DEVLETE AİT TOPRAKLAR)

Kullanış amacına göre bölümlere ayrılırlar. Başlıcaları:

 1-DİRLİK:Gelirleri devlet hizmetleri veya atlı asker (tımarlı sipahi- cebeli) yetiştirmek şartıyla, komutanlara ve yüksek devlet memurlarına dağıtılan topraklardır. Gelirlerine göre Has, Zeamet ve Tımar olmak üzere üç bölüme ayrılır.

A)HAS: Yıllık geliri 100 bin akçeden fazla olan topraklardır. Padişah ve ailesine, şehzadelere, divan üyelerine beylerbeyi ve sancak beylerine verilirdi. Gelirinin her beş bin akçesi için (kılıç hakkı) Cebelü denilen bir atlı asker beslemek zorundaydılar.

B)ZEAMET: Yıllık geliri 20 bin akçe ile 100 bin akçe arasında olan topraklardır. Orta dereceli devlet memurlarına verilirdi.

C)TIMAR: Yıllık geliri 0- 20 bin akçe arasında olan topraklardır. Savaşlarda yararlılık gösteren sipahilere verilirdi.

 2-VAKIF ARAZİ: Bu topraklardan alınan vergiler cami, medrese, imarethane, hastane, kervansaray ve köprü gibi dini, eğitim-öğretim ve sosyal kuruluşlara ayrılırdı. Satılamaz, devredilemezlerdi.

 3-MÜLK ARAZİ: Devlet hizmetinde ve askeri alanda üstün başarı gösteren kimselere devletin bağışladığı topraklardır. Bunlar satılıp, miras bırakılabilir veya vakfedilebilirdi.

 4-OCAKLIK: Geliri kale muhafızları ve tersane giderlerine ayrılan topraklardır.

 5-YURTLUK: Sınır boylarındaki topraklar olup bu amaçla Türkmen boylarına verilirlerdi.

 6-MUKATAA: Geliri doğrudan doğruya veya mültezimler aracılığı ile devlet hazinesine giren topraklardır.

 7-PAŞMAKLIK ARAZİ: Vergi gelirleri padişahların kızları ve ailelerine bırakılan topraklardır.

 ORDU TEŞKİLATI

Osmanlı Devleti’nde ordu üç bölümden oluşmaktaydı.

 1-KAPIKULU ASKERLERİ: Merkezde ve sınır boylarındaki kalelerde oturan kapıkulu askerleri üç ayda bir ulufe denilen bir maaş ve her padişah değişiminde ise (Fatih’ten sonra) cülus bahşişi alırlardı.

Kapıkulu askerleri başlangıçta savaş esiri olan Hıristiyan çocuklar arasından seçilerek yetiştirilirlerdi. Ancak Ankara Savaşı’ndan sonra Çelebi Mehmet zamanında       Devşirme Kanunu ile Hıristiyan halk arasından seçilmeye başlanmıştır. Bu gençler yeteneklerine göre çeşitli askeri ocaklara ya da Enderun’a (saray okulu) gönderilerek sadrazamlık makamına kadar yükselme şansına sahip olmuşlardır.

Kapıkulu askerleri, Piyadeler ve Süvariler olmak üzere iki kısımdan oluşurdu. Piyadeleri, Yeniçeri Ocağı, Acemi Oğlanlar Ocağı, Cebeci Ocağı, Topçu Ocağı, Top Arabacıları Ocağı, Humbaracılar, Lağımcılar, Saka Ocağı ve Kapıkulu Süvarilerinden oluşmaktaydı. Süvarileri ise, Sipahi, Silahtar, Sağ ulufeciler, Sol ulufeciler, Sağ garipler, Sol garipler oluştururdu.

 2-EYALET ASKERLERİ (TIMARLI SİPAHİLER): Merkeze bağlı eyaletlerde dirlik sahiplerinin beslediği atlı askerlerdir. Bu askerlere cebelu adı verilirdi.

Osmanlı ordusunun çoğunluğunu oluştururlardı.Hepsi atlı olup devletten maaş almazlardı.Masrafları dirlik sahipleri tarafından karşılanırdı (Köylülerden alınan vergilerle).

Osmanlı dirlik sistemiyle, devlet hazinesinden para çıkmadan büyük miktarda ordunun (tımarlı sipahinin) yetiştirilmesini sağlamıştır. Bu durum devletin ekonomik yükünü azaltmıştır.

Eyalet askerlerinin tamamı Türklerden oluşurdu.

Eyalet askerleri Akıncılar, Azaplar, Yayalar, Müsellemler,Yörükler, Deliler, Gönüllüler,Beşliler, Sakalardan oluşuyordu.

 3-YARDIMCI KUVVETLER: Savaş sırasında Osmanlı Devleti’ne bağlı devlet ve beyliklerden alınan kuvvetlerdir.Kırım, Eflak, Arnavutluk ve  Boğdan kuvvetleri gibi.

 DONANMA : Osmanlı Devleti’nde ilk donanma faaliyetleri Orhan Bey zamanında Karesioğulları Beyliği’nin alınması ile başladı.

Karadeniz Fatih döneminde ve Akdeniz Kanuni döneminde bir Türk gölü haline getirildi.

Donanma başkomutanına Kaptan-ı derya denirdi. Diğer komutanlara Reis, deniz askerlerine Levent adı verilirdi. 

 

 
FACEBOOK
 
Facebook'ta Paylaş
GOOGLE
 
 
Bugün 140 ziyaretçi (237 klik) kişi burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol